توانایی باردار شدن یک زن بطور طبیعی با افزایش سن، کاهش می یابد. زنان در سالهای آخر زندگی تولید مثلی، تخمک گذاری کمتری دارند، کیفیت تخمک ها هم کاهش می یابد و تخمک ها اختلالات بیشتری از خودشان نشان می دهد. تمامی این عوامل با همدیگر، به این مفهوم هستند که احتمال بارداری با افزایش سن کاهش پیدا نموده و احتمال سقط زیاد می شود.
قابلیت بچه دار شدن با افزایش سن در تمام بانوان کم می شود اما سن دقیقی که بعد از آن یک خانم دیگر نمی تواند باردار شود، فرد به فرد متفاوت است. در بعضی خانم ها این اتفاق زودتر از زمان مورد انتظار می افتد و حدود یک سوم از زوجین هنگامی که زن سن بالای 35 سال داشته باشد، مشکل بچه دار شدن دارند. چندین آزمایش جهت تعیین نمودن قابلیت باروری زنان وجود دارد که به آنها "آزمایشات ذخیرۀ تخمدانی" گفته می شود.
آزمایشات خون
یک روش رایج جهت تعیین ذخیرۀ تخمدانی آزمایش خون است. هورمون تحریک کنندۀ فولیکولی (FSH) و استرادیول در شروع یک سیکل قاعدگی اندازه گیری می شوند. معمولاً در روزسوم قاعدگی این کار صورت می گیرد، هرچند که این کار را می توان بین روزهای اول تا پنجم قاعدگی انجام داد. این هورمونها اطلاعات مهمی درباره تخمدان ها، غدۀ هیپوفیز و چگونگی همکاری آنها به ما می دهند. غده هیپوفیز واقع در کف مغز، FSH را تولید می کند که این هورمون باعث رشد فولیکول تخمدان می شود. فولیکول یک کیست کوچک محتوی مایع است که تخمک در درون آن قرار دارد. در شروع سیکل قاعدگی FSHدر پایین ترین مقدار خودش قرار دارد و به تدریج افزایش پیدا می کند و باعث بزرگ تر شدن فولیکول و بالغ تر شدن تخمک درون آن می شود. وقتی این اتفاق افتاد، فولیکول از خودش استرادیول آزاد می کند و افزایش استرادیول به غدۀ هیپوفیز فرمان می دهد که دیگر FSHتولید نکند. اگر تخمک و فولیکول زودتر از موعد به دلیل افزایش زودتر از موعد FSH، شروع به رشد نماید، استرادیول هم زودتر از موعد ترشح می شود و این رشد زودرس باعث ناکامل شدن تخمک می شود.
بطور کلی زنانی که درروز سوم سیکل قاعدگی FSH و استرادیول بالاتری داشته باشند شانس بارداری کمتری دارند و بعلاوه درمقایسه با دیگر زنان، درهمین مقطع سنی، به درمان هایی همانند القای تخمک گذاری و یا تکنیکهای باروری در محیط آزمایشگاه (IVF) پاسخ ضعیف تری می دهند.
آنتی مولرین هورمون (AMH) آزمایش ارزشمند دیگری جهت تعیین ذخیرۀ تخمدانی است. این هورمون توسط فولیکولهای نارس ساخته می شود و بنابراین عیار خونی این هورمون به تعداد فولیکول های موجود در تخمدان ها وابسته است. این آزمایش را در هر زمانی از سیکل قاعدگی می توان انجام داد و کاهش آن به معنی کاهش ذخایر تخمدانی است.
آزمایش چالش کلومیفن سیترات
در این آزمایش دارویی بنام کلومیفن سیترات جهت اینکه ببینیم تخمدان ها چگونه به دارو پاسخ می دهند به شما داده می شود کار به این شکل است که میزان FSHو استرادیول قبل از مصرف دارو و میزان FSH به تنهایی بعد از مصرف دارو اندازه گیری می شود زنانی که احتمال حاملگی کمتری دارند مقادیر بالاتری از هورمون ها را قبل و بعد از مصرف دارو نشان می دهند و در آنان پاسخ به درمان هایی همانند القای تخمک گذاری و IVF ضعیف تر است
شمارش فولیکول های آنترال
سونوگرافی در اوایل یک سیکل قاعدگی جهت شمردن تعداد فولیکول های کوچک (2-10 میلی متر) در تخمدان ها به کار گرفته می شود. این فولیکول ها بنام فولیکولهای آنترال نامیده می شوند که حاوی تخمک درحال رشد هستند. تعداداین فولیکولهای آنترال به ما می گویند که چه تعداد تخمک موجود است و پاسخ فرد به داروهای گنادوتروپینی چگونه خواهد بود. این آزمون زمانی دقیق تر است که توسط یک سونوگرافیست کارآزموده صورت گیرد.
پاسخ به گنادوتروپین ها
گنادوتروپین ها، داروهای هورمونی (FSH به تنهایی یا FSH به همراه LH) هستند که جهت تحریک تخمدان به رشد بیش از یک فولیکول مورد استفاده قرار می گیرد. آنها به صورت تزریقی مصرف شده و بانوان را جهت درمان های بعدی مرتبط با ناباروری آماده می کنند.
دوزهای بالای این داروها در بانوان مسن تر مورد نیاز است در بانوانی که مقدار بالاتری از این داروها جهت القای تخمک گذاری مصرف می کنند پاسخ به درمان های ناباروری و IVF ضعیف تر است.
این آزمایشات به ما چه می گویند؟
این آزمایشات تلاشی جهت پیش بینی پاسخ یک خانم به درمان های باروری و اینکه احتمال باروری وی درمقایسه با همسالان خود چگونه است می باشد.
ذخیرۀ تخمدانی غیرطبیعی به معنی کاهش قابلیت باروری است اما به هیچ عنوان دلیلی بر غیرممکن بودن باروری نیست.
بعضی خانم های جوان با آزمایشات نرمال هم به سختی باردار می شوند نتایج این آزمایشات از یک سیکل ماهانه به سیکل بعدی می تواند فرق کند با این حال در کل می توان گفت که نتایج غیرطبیعی آزمایشات، دلالت بر کاهش قابلیت باروری دارند.
شانس باردار شدن تا حد زیادی به کیفیت تخمک مربوط است زنان بالای 35 سال با نتایج غیرطبیعی آزمایشات که درمان موفقیت آمیزی هم نداشته اند، شانس کمی برای باروری دارند. این افراد می توانند از تخمک یا جنین اهدایی سود ببرند. بعلاوه با وجود نتایج نرمال آزمایشات ذخیرۀ تخمدانی، بانوان مسن تر سخت تر باردار می شوند. هیچ تست واحدی جهت پیشگویی دقیق توانایی یک زن برای بارور شدن وجود ندارد بنابراین این آزمایشات غالباً با همدیگر و جهت فهمیدن اوضاع و طراحی نقشه های درمانی به کار گرفته می شوند.