بهداشت و مراقبت از دستگاه تناسلی

دستگاه تناسلی تنها دستگاهی از بدن است که برای زندگی خود فرد حیاتی نیست امّا برای بقای نسل لازم است. در فرآیند تولید مثل انسان دو سلول جنسی نقش دارند: سلول جنسی مردانه یا  اسپرم که محصول دستگاه تناسلی مردانه است و سلول جنسی زنانه یا تخمک که محصول دستگاه تناسلی زنانه است.و از ترکیب این دو سلول ، سلول تخم بوجود می آید که جنین انسانی در رحم از این سلول بوجود می آید.

1-  دستگاه تناسلی زنانه

دستگاه تناسلی زنانه در درون بدن در محوطه لگن قرار گرفته است. دستگاه تناسلی زن از دو بخش خارجی و داخلی تشکیل شده است.

دستگاه تناسلی خارجی شامل فرج ، مهبل (واژن) و پرده بکارت است و دستگاه تناسلی داخلی از واژن، رحم، لوله‌‌های فالوپ (لوله‌های رحمی) و تخمدانها تشکیل شده است.

با رعایت برخی نکات بهداشتی میتوانید به میزان زیادی از بروز عفونت های مجاری ادراری و مهبـلی جـلوگـیری بعمل آورید. تــرشحات طبیعی مهبل برای سلامت مهبل ضروری میباشد. در مهبل باکتریهای غیر بیماری زای طبیعی وجود دارنـد کـه وجـودشـان از بـروز عفونتهای باکتریایی و قارچی ممانعت بعمل می آورد. ترشحات طبیعی مهبل شفاف و یا سفید،رقیق و یا غلیظ بوده اما بی بو و ایجاد سوزش و خارش نمیکند.

عفونتهای باکتریایی، قارچی، انگلی و عفونتهای ادراری معمولا در زنان شایع است بطور مختصر با با علایم این بیماریها در ادامه مطلب آشنا شوید:

۱- عفونت قارچی(کلامیدیا): ترشحات سفید و پنیری شکل مهبل-تورم و درد در نواحی تناسلی-خارش شدید-مقاربت دردناک.

۲- عفونت باکتریایی:ترشحات سفید، خاکستری و زرد، بوی نامطبوع ماهی، خارش و سوزش، التهاب و تورم خفیف مهبل.

۳- عفونت انگلی(تریکومونا): خارش، سوزش و تورم شدید مهبل، ترشحات کف آلود خاکستری، زرد و یا سبز-بوی نامطبوع ماهی-درد حین ادرار و یا مقاربت جنسی.

۴- عفونت مجاری ادرار: احساس سوزش حین ادرار-وجود خون در ادرار-ادرار با بوی تند و تیره رنگ-اضطرار فراوان برای ادرار کردن حتی زمانی که مثانه نیمه پر باشد-قطره قطره آمدن ادرار-تکرار ادرار.

نکات بهداشتی ویژه دختران و زنان:

۱- پس از ادرار کردن و اجابت مزاج همیشه از سمت جلو بطرف عقب خود را بشویید. این کار از رانده شدن باکتریهای نواحی مقعد به مهبل جلوگیری میکند.

۲- در طی روز لباسهای زیر با جنس الیاف نخی بتن کنید. از پوشیدن لباسهای بدون تهویه مانند لباسهای نایلونی و ساخته شده ازسایر الیاف مصنوعی خودداری کنید. تا آنجا که ممکن است شبها بدون لباس زیر بخوابید تا مهبل با جریان هوا در تماس باشد.

۳- از پوشیدن لباسهای تنگ مانند شلوار جین، جوراب شلواری و مایو به مدت طولانی اجتناب کنید. لباسهای گشاد و راحت بتن کنید.

۴- برای شستشوی لباسهای زیر خود از شوینده های غیر معطر و ملایم استفاده کنید.

۵- از وان آب داغ و جکوزی استفاده نکنید.

۶- کاندومها و دیافراگمهای از جنس لاتکس و ژلهای اسپرم کش در برخی از زنان ایجاد تحریک میکنند که باید از سایر روشهای جلوگیری از باردار استفاده گردد.

۷- حین مقاربت جنسی از لغزنده کننده های (لوبریکیشن) پایه آب (محلول در آب) و غیر معطر استفاده کنید. از وازلین و لوبریکیشنهای حاوی سیلیکون استفاده نکنید.

۸- لباسهای زیر خود را حداقل هر دو روز در میان عوض کنید.

۹- حتما قبل و پس از آمیزش جنسی ادرار کنید.

۱۰-  از پودر تالک در اطراف مهبل استفاده نکنید زیرا که پودر تالک رطوبت را در خود نگه میدارد.

۱۱- در صورتی که از تامپون در دوران قاعدگی استفاده میکنید حداکثر آن را هر ۴-۳ ساعت یکبار عوض کنید. پیش از گذاشتن تامپون دستهای خود را کاملا بشویید. در طی خواب شبانه هیچگاه از تامپون استفاده نکنید و جای آن از پد های بهداشتی استفاده کنید.

۱۲- نوار بهداشتی (پد) را میبایست هر ۶-۴ ساعت یکبار (حداکثر ۸ ساعت) عوض کرد. پیش از گذاشتن پد نیز دستهای خود را با آب و صابون بشویید.

۱۳- از تامپون، نوارهای بهداشتی و دستمال توالت معطر استفاده نکنید.

۱۴- همیشه مهبل و اطراف آن را خشک و تمیز نگه دارید. رطوبت رشد میکروبها و قارچها را سرعت میبخشد.

۱۵- بطور منظم سطح خارجی مهبل را با آب ولرم شستشو دهید. برای شستن مهبل نیازی به استفاده از صابون نمیباشد.

۱۶- حین استحمام از صابون و شامپوهای غیر معطر و ملایم استقاده کنید. از وان کف صابون نیز استفاده نکنید.

۱۷- هیچگاه لباسهای خیس و مرطوب را بتن نکنید. چنانچه لباسهایتان خیس شد فورا آن را عوض کنید.

۱۸- هنگام شامپو کردن و آب کشیدن موها حین استحمام سر خود را بسمت جلو خم کنید تا شامپو با مهبل و ناحیه تناسلی تماس نیابد.

۱۹- پس از استحمام با یک حوله نرم ناحیه تناسلی را به ملایمت خشک کنید. برای این کار میتوانید از سشوار (با درجه باد سرد ) نیز استفاده کنید.

۲۰- هیچگاه ادرار خود را نگه ندارید.

۲۱- از دوش واژینال استفاده نکنید. چراکه این عمل ترشحات و باکتریهای طبیعی و محافظ مهبل را میشوید.

۲۲- پس از استحمام ادرار کنید.

۲۳- از روابط جنسی پر خطر اجتناب کنید.

۲۴- در طی روز آب فراوان بنوشید. استرس و وزن خود را نیز کاهش دهید.

۲۵- مصرف روزانه ماست از بروز عفونتهای قارچی مهبل جلوگیری میکند.

۲۶- مصرف بی رویه و سر خود آنتی بیوتیکها میکروبهای مفید و طبیعی مهبل را از میان برده و زمینه ابتلا به عفونتهای قارچی را افزایش میدهد.

۲۷- خانمهای که در دوران حاملگی، شیر دهی و یائسگی میباشند و همچنین خانمهایی که از قرصهای ضد بارداری استفاده میکنند از آنجایی که سطوح هورمونهای بدن آنها دستخوش تغییر میشود میبایست بیشتر بهداشت فردی خود را رعایت کنند.

2- دستگاه تناسلی مردانه :

وظیفه دستگاه تناسلی مردانه تولید، تغذیه و انتقال اسپرم است. اجزاء دستگاه تناسلی مردان هم در داخل و هم در خارج لگن قرار دارند. دستگاه تناسلی مردانه شامل قسمتهای زیر است:

۱- بیضه‌ها

۲- لوله‌ها خارج کننده اسپرم به نام اپی دیدیم و وازدفران

۳- غدد ضمیمه شامل پروستات و غدد منی ساز

۴- آلت مردانه

در مردی که به بلوغ رسیده است، دو بیضه  که در داخل کیسة بیضه در خارج بدن قرار گرفته‌‌اند- وظیفة تولید و نگهداری میلیونها سلول اسپرم را بر عهده دارند. بیضه‌ها تخم مرغی شکل هستند بیضه‌ها علاوه بر تولید و نگهداری اسپرم، هورمونهای مردانه مانند تستوسترون را تولید می‌کنند. تستوسترون نقش اساسی در بلوغ پسر دارد و با پیشرفت بلوغ، بیضه‌ها مقدار بیشتری از این هورمون تولید می‌کنند. تستوسترون هورمونی است که باعث می‌شود پسران صدای بم‌تر و کلفت‌تری پیدا کنند، بدنشان عضلانی شود، موهای بدن و صورتشان رشد کند.

آلت مردانه از دو بخش تشکیل شده است: بدنه آلت و سر آلت. در نوک آلت در قسمت سر آن یک سوراخ کوچک وجود دارد که خروجی پیشابراه است و ادرار و منی از آن خارج می‌شوند.وظیفه آلت مردانه رساندن مایع منی  به تخمک است تا تخم بارور شود و جنین تولید شود.

برخی از بیماری های مهم دستگاه تناسلی مردانه

1- آسیب به بیضه: کوچکترین ضربه به بیضه باعث درد بسیار و تورم می‌شود. در صورت درد شدید در ناحیة بیضه باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد

2- سرطان بیضه: این سرطان یکی از سرطانهای شایع در مردان کمتر از ۴۰ سال است. سرطان تولید بی‌رویه سلولهاست که در صورتیکه به موقع تشخیص و درمان نشود می‌تواند کشنده باشد. سرطان بیضه در صورتیکه زود تشخیص داده شود به خوبی به درمان پاسخ می‌دهد. به همین جهت همة‌ پسران باید به صورت منظم بیضه خود را معاینه کنند تا مطمئن باشند که تودة‌ غیر طبیعی در آن بوجود نیامده است.

3- بیماریهای منتقله جنسی از طریق برقراری رابطة‌ جنسی با فرد آلوده به بدن انتقال می‌یابد. عفونت‌هایی مانند ایدز، زگیل تناسلی، سیفلیس، سوزاک، کلامیدیا، تبخال تناسلی و هپاتیت ب در صورت عدم رعایت اصول محافظتی از فرد آلوده به فرد دیگر در اثر رابطة جنسی قابل انتقال هستند. در صورتیکه که فرد هر یک از علایم یا بیماریهای ذکر شده را دارد باید با  پزشک خود مشورت نمایید. اکثر بیماریهای دستگاه تناسلی مردانه قابل درمان هستند.

4-شپش عانه

از راه های جنسی و غیر جنسی انتقال یافته و با خارش شدید همراه است. تخم های شپش بر روی تنه ,موی نواحی عانه و پلک ها یافت می شوند. درمان شامل استفاده از شامپوی لیندان ۱% به مدت ۴ دقیقه , کرم پرمترین , شستشوی البسه آلوده و درمان شریک جنسی بیمار می باشد.

5- گال

آلودگی با یک حشره کوچک منجر به خارش شدید وگسترده می شود. آلودگی تنه آلت ,سر آلت یا پوست کیسه بیضه شایع و مشخص کننده می باشد و با تشکیل ندول همراه است. درمان همانند شپش بوده و تمام اعضای خانواده را شامل می گردد.

6- عفونت های قارچی

مشخصه آن وجود پلاکی بزرگ , مهاجر و با لبه برآمده بر روی سطح داخل ران و کشاله ران می باشد. بر خلاف کاندیدازیس , این ضایعه بر پوست کیسه بیضه اثر نمی کند. خارش شدید بوده و درمان با عوامل ضد قارچ موضعی صورت می گیرد.

نکاتی در باره بهداشت و مراقبت از دستگاه تناسلی مردانه

۱- در مورد بهداشت دستگاه تناسلی مردانه  شستشوی مداوم و زدودن موهای زائد آن در عین سادگی بسیار موثر خواهد بود. همچنین بهتر است دستگاه باید تناسلی پس از هربار شستشو حتما خشک شود تا زمینه حضور عوامل بیماریزا فراهم نشود.

۲-  معاینه کردن بیضه ها در فواصل منظم می تواند فرد را از وجود یا عدم وجود سرطان بیضه مطلع می کند. سرطان بیضه یکی از شایع ترین تومورهای توپری است که در سنین ۲۰ تا ۳۵ سالگی بیشترین بروز را دارد. سرطان بیضه در صورتی که زود تشخیص داده شود کاملا قابل درمان است

شرایطی که در آنها ریسک بروز سرطان بیضه بیشتر از جمعیت عادی است عبارتند از:

سابقه فامیلی سرطان بیضه، سابقه بیضه نزول نکرده و وجود توده در بیضه.

علت بوی بد ناحیه تناسلی مردان معمولا از این چند حالت خارج نیست.

3 -اگر مردی به هر دلیل ختنه نشده است باید به طور مرتب ترشحات جمع شده در زیر پوست سر آلت را تمیز کند مخصوصا در زمانی که هوا گرم است چون به مرور زمان جمع می شود و ایجاد مشکل می کند.