از زمانی که متوجه میشوید که باردار هستید، احتمالاً یکی از رویدادهای مهمی که مشتاقانه منتظر آن هستید، شنیدن صدای قلب فرزندتان است. صدای قلب جنین یکی از آرامشبخشترین صداها است و هیچ احساسی وحشتناکتر از این نیست که یکی از حیاتیترین اعضای بدن نوزادتان عملکرد درستی ندارد.
در هفته ششم بارداری متخصص زنان با استفاده از سونوگرافی ، تشکیل قلب جنین را تأیید خواهد کرد. عوامل متعددی وجود دارد که باعث عدم تشکیل کامل قلب و در نتیجه سقط جنین میگردد. برای داشتن بارداری سالم و جلوگیری از حاملگی پرخطر لازم است قبل و در طول بارداری تحت نظر متخصص زنان و زایمان قرار گیرید.
تشکیل قلب جنین
قلب در اولین مراحل رشد جنین تشکیل میشود. قلب از اولین اعضای بدن جنین است که رشد میکند. قلب جنین از اولین روزهای تشکیل خود ضربان دارد و از اولین هفته حاملگی خون را به بدن جنین در حال رشد پمپاژ میکند. سرعت رشد اولیه جنین به سیستم تغذیهای وابسته است که عملکردی فراتر از انتقال ساده مواد مغذی از یک سلول به سلول دیگر را دارد. از این رو رشد اولیه قلب و عروق خونی، مرحله اصلی و مهمی در رشد جنین محسوب میشود.
قلب جنین ابتدا به شکل یک لوله ساده است که طی چند هفته رشد کرده و به یک عضو چهار حفرهای و دارای مسیرهای خروجی و مجرای بازگشت سیاهرگی تبدیل میشود. قلب از سلولهای اختصاصی واقع در حداقل دو قسمت از بدن جنین رشد میکند. این سلولها با هم ترکیب میشوند تا قلب لولهای شکل اولیه را تشکیل دهند. با گذشت زمان برخی از قسمتهای آن رشد کرده و تحت فرآیندی بنام حلقهزنی قلب قرار میگیرند تا ساختار نهایی قلب را تشکیل دهند. رشد قلب در هر مرحله از این فرآیند میتواند تحت تأثیر عواملی قرار گیرد که بر چگونگی سیگنالدهی سلولها به یکدیگر، چگونگی جا به جا شدن سلولها در طول فرآیند رشد و همچنین رشد و تقسیم شدن آنها اثر میگذارد.
در چه مرحلهای از بارداری برای اولین بار صدای قلب جنین را میشنویم؟
پس از 6 هفته قلب جنین 80 بار در دقیقه میزند و دارای چهار حفره عمیق است که هر حفره دارای مسیر ورودی و خروجی مختص خود برای داخل و خارج شدن خون است. پس از دوهفته تعداد ضربان قلب جنین به 160-120بار در دقیقه می رسد که حدود دو برابر ضربان قلب شما است.
با ادامه روند رشد به احتمال زیاد شما میتوانید بعد از هفته نهم یا دهم حاملگی صدای ضربان قلب فرزندتان را بشنوید. در این زمان ضربان قلب جنین در حدود 170 بار در دقیقه است که با گذشت زمان کاهش مییابد. زمانی که در این مرحله از بارداری هستید، پزشک یا ماما با قرار دادن یک گوشی سونوگرافی به نام داپلر روی شکم شما شدت صدای ضربان قلب جنین را تقویت و قابل شنیدن میکند.
چه عواملی رشد قلب جنین را تحت تأثیر قرار میدهد؟
عوامل زیر میتواند روند رشد قلب را با مشکل مواجه سازد:
-
ناهنجاریهای کروموزومی: برخی از این ناهنجاریها مانند تریزومی 21 (یک ناهنجاری کروموزومی که به بروز سندرم داون منجر میشود) در 50 درصد از نوزادان باعث ابتلاء آنها به ناهنجاریهای قلبی میشود.
-
انواع ناهنجاریهای ژنتیکی: در طول جریان رشد جنین این احتمال وجود دارد که تنها یک ژن معیوب باعث بروز عوارض مادرزادی قلبی شود.
-
بیماریهای مادرزادی مانند دیابت: کنترل نامناسب قند خون مادر مبتلا به دیابت، خطر ابتلای نوزاد به بیماریهای قلبی را افزایش میدهد.
-
عفونت در بارداری مانند عفونت روبلا (سرخجه آلمانی): خوشبختانه در حال حاضر خطر ابتلا به سرخجه آلمانی تا حد زیادی کاهش یافته و نادر است. با وجود این متخصصین زنان و زایمان مادر را معاینه میکنند تا از خطر ابتلای مادر به این بیماری در دوران اولیه بارداری جلوگیری کنند.
-
مصرف دارو یا مواد گوناگون توسط مادر: مصرف دیلانتین (برای درمان صرع)، کوکائین، الکل و اکوتان (برای رفع آکنه) توسط مادر میتواند روند تشکیل قلب را در دوران جنینی تحت تأثیر قرار دهد.
-
قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی در محیط: رنگها، حلالها، مواد پاک کننده روغن، آفتکشها، آلایندههای هوا نظیر تری کلرواتیلن و تابش اشعههای مضر از جمله عواملی هستند که زنان حامله نباید هرگز در معرض آنها قرار گیرند.
مشکلات شایع و خطرناک قلب در دوران رشد جنین