شاید شما و همسرتان برای داشتن بچه در حال تلاش و تقلا هستید، اما بدانید که در این راه تنها نیستید. 10 تا 15 درصد از زوج‌ها نابارور هستند. تعریف ناباروری برای بسیاری از زوج‌ها عبارت است از عدم توانایی بارداری با وجود رابطه جنسی محافظت نشده برای مدت حداقل یک سال. ناباروری ممکن است ناشی از مشکل شما یا همسرتان و یا ترکیبی از عواملی باشد که روند باروری را مختل می‌سازد. خوشبختانه، بسیاری از درمان‌های ایمن و مؤثری وجود دارد که به طور قابل توجهی شانس باداری را افزایش می‌دهد.
متخصص زنان و زایمان با استفاده از تاریخچه پزشکی زوجین و تست‌هایی مانند آزمایش اسپرم، تست تخمک‌گذاری، سونوگرافی، هیستروسالپنگوگرافی، یا لاپاراسکوپی، علت ناباروری زوج‌ها را تشخیص داده و بر اساس نتایج آزمایشات زوج‌ها و عوامل دیگر، ناباروری زوج‌ها را درمان می‌کنند. روش‌های درمان ناباروری ممکن است شامل دارو، جراحی، لقاح مصنوعی و یا تکنیک‌های کمک باروری باشد.
علامت اصلی ناباروری عدم بارداری نیست. ممکن است هیچ علامت آشکاری وجود نداشته باشد. یک زن نابارور ممکن است دارای قاعدگی نامنظم یا عدم قاعدگی باشد. به ندرت یک مرد نابارور ممکن است نشانه‌هایی از مشکلات هورمونی از قبیل تغییراتی در رشد مو و یا عملکرد جنسی داشته باشد.
دلایل ناباروری
به منظور باردار شدن، تمام مراحل تخمک‌گذاری و لقاح باید به درستی رخ دهد. مشکلاتی که باعث نازایی یا ناباروری در زوج‌ها می‌شود، گاهی اوقات مادرزادی بوده و یا به صورت اکتسابی در طی سال‌ها ایجاد می‌شود.
علت ناباروری می‌تواند مربوط به یک یا هر دو طرف باشد. به طور کلی:
-
در حدود یک سوم از موارد، مشکل ناباروی مربوط به مردان است.
-
در حدود یک سوم از موارد، مشکل نازایی مربوط به زنان است.
-
در موارد دیگر، هر دو طرف مشکلاتی دارند و یا اینکه ناباروری هیچ علت مشخصی ندارد.
دلایل ناباروری مردان
این دلایل ممکن است شامل:
-
تولید و یا عملکرد غیر طبیعی اسپرم: به علت "نهان بیضگی"، نقائص ژنتیکی، مشکلات سلامتی مانند دیابت یا بیماری‌های عفونی مانند کلامیدیا، سوزاک، اوریون یا ایدز. گشادشدگی و واریس رگ‌های بیضه (واریکوسل) همچنین می‌تواند بر کیفیت اسپرم تأثیر بگذارد.
-
مشکلات ترشح اسپرم: به علت مشکلات جنسی مانند انزال زودرس؛ بیماری‌های ژنتیکی خاص مانند فیبروز کیستیک؛ مشکلات ساختاری مانند انسداد در بیضه و یا آسیب و صدمه به اندام‌های تناسلی رخ می‌دهد.
-
تماس مکرر با عوامل محیطی مضر: مانند آفت‌کش‌ها و دیگر مواد شیمیایی و تابش اشعه، همچنین مصرف سیگار، الکل، ماری‌جوانا یا مصرف برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک، داروهای ضد فشارخون، استروئیدهای آنابولیک و یا غیره می‌تواند تأثیرات منفی بر باروری داشته باشد. در معرض گرما قرار گرفتن مکرر از جمله در سونا و یا حمام آب گرم می‌تواند درجه حرارت مرکزی بدن را بالا برده و ممکن است تولید اسپرم را تحت تأثیر قرار دهد.
-
عوارض مربوط به سرطان و درمان آن: پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی می‌تواند تولید اسپرم را مختل کرده و گاهی اوقات به شدت آن را تحت تاثیر قرار دهد.
دلایل ناباروری در زنان
علل نازایی در زنان ممکن است شامل:
-
اختلالات تخمک گذاری: که بر انتشار تخمک‌ها از تخمدان تأثیر می‌گذارد. این اختلالات عبارتند از اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک، هیپرپرولاکتینمی یا وضعیتی که بدن مجبور به تولید بیش از حد پرولاکتین می‌شود، می‌تواند مرحله تخمک‌گذاری را مختل سازد. تولید بیش از حد هورمون تیروئید (پرکاری تیروئید) یا تولید بسیار کم این هورمون (کم‌کاری تیروئید) می‌تواند بر سیکل قاعدگی تأثیر گذاشته یا باعث ناباروری گردد. سایر علت‌های ناباروری ممکن است شامل ورزش شدید، اختلالات خوردن، آسیب و یا تومورها باشد.
-
اختلالات رحم و یا دهانه رحم: شامل اختلالات دهانه رحم، پولیپ رحم و یا شکل رحم می‌باشد. تومورهای غیر سرطانی (فیبروم) در دیواره رحم به ندرت ممکن است با مسدود کردن لوله‌های فالوپ باعث ناباروری گردد. در اغلب موارد، فیبروم در کاشت تخمک بارور اشکال ایجاد می‌کند.
-
آسیب یا انسداد لوله فالوپ: اغلب با التهاب لوله فالوپ (سالپنژیت) ایجاد می‌شود. این آسیب می‌تواند ناشی از بیماری التهابی لگن که معمولاً با یک عفونت از طریق رابطه جنسی ایجاد می‌شود، اندومتریوز و یا چسبندگی باشد.
-
اندومتریوز: هنگامی رخ می‌دهد که بافت آندومتر در خارج از رحم رشد می‌کند. این وضعیت ممکن است بر عملکرد تخمدان، رحم و لوله‌های فالوپ تأثیر بگذارد.
-
نارسایی اولیه تخمدان (یائسگی زودرس): زمانی رخ می‌دهد که فعالیت تخمدان‌ها و سیکل قاعدگی قبل از سن 40 سالگی متوقف شود. اگر چه علت آن اغلب ناشناخته است، اما بعضی عوامل با یائسگی زودرس در ارتباط هستند، از جمله بیماری‌های سیستم ایمنی بدن، عوارض خاص ژنتیکی مانند سندرم ترنر یا سندرم X شکننده، پرتودرمانی یا شیمی درمانی و سیگار کشیدن.
-
چسبندگی‌های لگن: ناشی از اتصال رشته‌های بافت اسکاری (جای زخم) است که پس از عفونت لگن، آپاندیسیت، جراحی لگن یا شکم ایجاد می‌شود.
علل دیگر ناباروری در زنان عبارتند از:
-
سرطان و درمان آن: برخی سرطان‌ها به ویژه سرطان‌های مرتبط با سیستم تولید مثلی زنان اغلب به شدت باروری زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهند. پرتودرمانی و شیمی‌درمانی، هر دو ممکن است روند باروری را مختل سازند.
-
سایر عوارض پزشکی: عوارض مرتبط با بلوغ دیررس و یا عدم قاعدگی (آمنوره) مانند بیماری سلیاک، دیابت کنترل نشده و برخی از بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس می‌تواند بر قدرت باروری زنان تأثیر بگذارد. همچنین اختلالات ژنتیکی می‌تواند احتمال بارداری را کاهش دهد.
عوامل خطرساز
بسیاری از عوامل خطرساز برای ناباروری یا نازایی در زنان و مردان یکسان هستند. این عوامل عبارتند از:
-
سن
-
مصرف دخانیات
-
نوشیدن الکل
-
اضافه وزن شدید
-
کاهش وزن شدید
-
مسائل مربوط به فعالیت و ورزش
تشخیص ناباروری
قبل از تست نازایی، پزشک و یا کلینیک، عادات جنسی شما را بررسی کرده و ممکن است توصیه‌هایی بر این اساس به شما ارائه دهد. در برخی از زوج‌های نابارور، هیچ علت خاصی (ناباروری با علت ناشناخته) یافت نمی‌شود. ارزیابی ناباروری می‌تواند پرهزینه بوده و گاهی اوقات شامل مراحل ناخوشایندی باشد. بسیاری از بیمه‌ها ممکن است هزینه‌های درمان ناباروری را تحت پوشش قرار ندهند. در نهایت، حتی بعد از تمام این آزمایشات و مشاوره، هیچ تضمینی برای بارداری قطعی شما وجود ندارد.
آزمایشات تشخیص ناباروری مردان
-
آنالیز مایع منی
-
تست هورمونی
-
آزمایش ژنتیک
-
بیوپسی و نمونه‌برداری بیضه
-
آزمایشات تصویربرداری
آزمایشات ناباروری زنان
روش‌های درمان ناباروری
درمان ناباروری بستگی دارد به اینکه:
-
چه عاملی باعث نازایی شده است.
-
چه مدت ناباروری دارید.
-
سن شما و همسرتان چقدر است.
-
تصمیمات و ترجیحات شخصی
درمان ناباروری مردان
گزینه‌های درمان مردان می‌تواند متمرکز بر درمان مشکلات جنسی به طور کلی و یا عدم تولید اسپرم سالم باشد. درمان ممکن است شامل:
-
تغییر سبک زندگی: بهبود شاخص‌های سبک زندگی و رفتاری می‌تواند شانس بارداری را افزایش دهد، از جمله پیگیری مصرف داروها، کاهش یا حذف مواد مضر، افزایش دفعات و مدت زمان مقاربت، انجام ورزش منظم و بهبود عوامل دیگری که ممکن است باروری را با مشکل مواجه سازد.
-
داروها: برخی از داروها می‌توانند تعداد اسپرم‌های مرد را افزایش داده و احتمال بارداری موفق را بالاتر ببرد. این داروها می‌توانند عملکرد بیضه از جمله تولید اسپرم و کیفیت آن را افزایش دهد.
-
عمل جراحی:در شرایط انتخابی، جراحی ممکن است قادر به رفع انسداد اسپرم و بازگرداندن قدرت باروری باشد. در موارد دیگر، جراحی ترمیم رگ‌های واریسی بیضه (واریکوسل) ممکن است شانس کلی برای بارداری را افزایش دهد.
-
بازیابی اسپرم: هنگامی که مشکل انزال وجود دارد، یا زمانی که هیچ اسپرمی در مایع منی وجود ندارد، همچنین در مواردی که با وجود تکنیک‌های کمک باروری، تعداد اسپرم‌ها کم یا غیر طبیعی هستند، می‌توان از تکنیک بازیابی اسپرم برای بدست آوردن اسپرم‌های لازم استفاده کرد.
درمان ناباروری زنان
اگر چه یک زن ممکن است برای بدست آوردن قدرت باروری خود فقط نیاز به یک یا دو درمان داشته باشد، اما این امکان هم وجود دارد که انواع مختلفی از درمان مورد نیاز باشد.
-
تحریک تخمک‌گذاری با داروهای باروری: داروهای باروری درمان اصلی برای زنانی است که به دلیل اختلالات تخمک‌گذاری نمی‌توانند باردار شوند. مصرف این داروها باعث تنظیم و یا القاء تخمک‌گذاری می‌شود. با پزشک خود در مورد گزینه‌های دارویی باروری، فواید و خطرات هر کدام از آنها گفتگو کنید.
-
تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI) :در طی روش IUI، زمانی که تخمدان یک یا چند تخمک را به منظور باروری آزاد می‌سازد، اسپرم سالم به طور مستقیم در رحم قرار داده می‌شود. بسته به دلایل ناباروری، زمان انجام IUI می‌تواند با سیکل طبیعی شما و یا با داروهای باروری هماهنگ شود.
-
عمل جراحی: مشکلات رحم مانند پولیپ آندومتر، سپتوم رحم یا بافت اسکار داخل رحمی را می‌توان با عمل جراحی هیستروسکوپی درمان کرد.
روش‌های کمک باروری
روش‌های کمک باروری (ART) شامل هر نوع درمان باروری است که در طی آن عملیاتی بر روی تخمک و اسپرم انجام می‌شود. یک تیم سلامت ART شامل پزشکان، روانشناسان، جنین‌شناس، تکنسین آزمایشگاه، پرستاران و متخصصان بهداشت است که برای کمک به زوج‌های نابارور با یکدیگر همکاری می‌کنند.
لقاح آزمایشگاهی
لقاح آزمایشگاهی (IVF) متداول‌ترین روش‌های کمک باروری (ART) است. IVF شامل تحریک و بازیابی تخمک‌های بالغ متعدد یک زن، لقاح آنها با اسپرم مرد در یک ظرف آزمایشگاهی و سپس کاشت جنین در رحم سه تا پنج روز پس از لقاح است.
گاهی اوقات تکنیک‌های دیگری نیز در سیکل IVF استفاده می‌شود، مانند:
عوارض ناشی از درمان ناباروری