با پیشرفت علم پزشکی روش های مختلفی برای به تاخیر انداختن زمان باروری در خانم ها ایجاد شده است که به همین دلیل زنان می توانند با مشورت با پزشک و دستور متخصص زنان، زمان بندی مناسب با توجه به ذخیره تخمدانی خود داشته باشند.
ذخیره تخمدانی
کاهش ذخیره تخمدان میتواند به صورت کاهش کیفیت یا کمیت تخمکها و یا پتانسیل باروری نمایان گردد و هنوز هیچ تست استانداردی به تنهایی جهت این ارزیابی تایید نشده است. ذخیره تخمکهای ابتدایی در دوره جنینی تشکیل شده تا هفته ۲۰ بارداری به ۶-۷ میلیون رسیده و سپس کاهش یافته است. در بدو تولد هر نوزاد دختر با یک میلیون اووسیت متولد می شود. این کاهش همچنان ادامه یافته در ابتدای بلوغ به ۵۰۰۰۰۰ خواهد رسید. تفاوت فراوانی از جهت کمیت و کیفیت ذخیره تخمکها ، رزرو تخمدانی و زمان وقوع حوادث تولید مثلی مثل بلوغ و یائسگی بین زنان مختلف وجود دارد. علاوه بر مسائل محیطی، اجتماعی اقتصادی، عادتهای رفتاری و اشکالات آناتومیک، مسائل ژنتیک نیز در باروری افراد تاثیر گذارند. فرضیاتی در مورد ارتباط برخی ژنهای خاص از جمله موتاسیون 1BRCA وکاهش رزرو تخمدانی مطرح می باشد که برای اثبات آنها نیاز به بررسیهای بیشتر وجود دارد. مصرف سیگار از عادات مضری است که اثر آن بر کاهش ذخیره تخمدان تایید شده اما کاهش نشانگرهای ذخیره تخمدانی در مصرف آن همیشه رخ نمی دهد.
هورمون آنتی مولرین (AMH) چیست؟
هورمون مهار کننده ی مولرین در بافت بیضه‌ی مردان و تخمدان زنان تولید می شود و میزان آن برحسب سن و جنس متغیر است. در زنان این هورمون بوسیله سلول های گرانولوزا در فولیکول های موجود در تخمدان ساخته می شود. اندازه‌گیری سطح این هورمون برای ارزیابی تعداد فولیکولهای باقیمانده (ذخیره) یا تخمک ها در تخمدان اهمیت دارد. ارزیابی ذخیره تخمدانی توسط هورمون های سرمی FSH و AMH و سونوگرافی لگن انجام می گیرد. حساسیت تست AMH بسیار بالا است و حتی از این تست به تنهائی میتوان برای غربالگری اولیه ذخیره تخمدانی استفاده کرد.
اهمیت هورمون مهار کننده ی مولرین در انسان چیست؟
این هورمون در اوایل رشد جنین پسر توسط بافت بیضه تولید می شود و سبب رشد اندام های جنسی مردانه می شود، در حالیکه مانع از رشد اندام جنسی زنانه می گردد AMH .در نوزادان پسر بالا است و تا ۲ سالگی بالا می ماند و سپس بتدریج کاهش می‌یابد و در سن بلوغ به میزان حداقل خود می رسد.
در جنین دختر AMH تولید نمی‌شود و عدم حضور این هورمون اجازه می دهد که اندام جنسی زنانه رشد کند. سطح این هورمون در دختران تا سن بلوغ پائین است در دوره ی پیش از بلوغ تولید آن در تخمدان ها آغاز شده و سطح آن افزایش می‌یابد. سطح AMH بتدریج طی سالها کاهش می‌یابد و در دوران پیش از یائسگی و شروع یائسگی تقریبا غیرقابل اندازه گیری خواهدبود.
اهمیت تست ذخیره تخمدان
زنانی که ذخیره تخمدانی کاهش یافته ای دارند دارای قدرت باروری پائینی میباشند و نیز در معرض خطر بیشتری برای سقط جنین هستند AMH .در دوران باروری در زنان بسیار اهمیت دارد AMH .در تنظیم و تعادل اثر دوره ای FSH و LH در تخمدان و در نتیجه در تکامل و رسیدن تخمک نقش دارد. سنجش این هورمون می تواند در تخمین ذخیره‌ی تخمک و احتمال باردارشدن کمک کند.
چه افرادی باید تست ذخیره تخمدان دهند؟
زنان کمتر از ۳۸ سال که قصد دارند بارداری خود را بدلیل مسائل شخصی و یا اجتماعی به تاخیر اندازند. چنین افرادی اگر در نتیجه انجام این تست مشخص شود که ذخیره تخمدانی پائینی دارند میباید زودتر اقدام به باردار شدن کنند تا به این وسیله شانس موفقیت خود را در بچه دار شدن افزایش دهند. زنان مسن‌تر از ۴۰ سال کاندیدهای خوبی برای انجام این تست نیستند زیرا آنها بطور طبیعی (بدلیل بالا بودن سن) دارای ذخیره تخمدانی کمتری هستند. گروه دیگری که کاندید برای انجام این تست هستند زنانی هستند که در معرض خطر بالائی برای کاهش ذخیره تخمدانی هستند که شامل افرادی است که سابقه خانوادگی برای نارسائی تخمدان دارند و یا افرادی که مبتلا به بیماری های خودایمنی هستند و بالاخره افرادی که شیمی‌درمانی کرده‌اند و یا سابقه جراحی تخمدان دارند.
سایر موارد کاربرد این تست عبارتند از:
چه زمانی برای انجام تست AMH مناسب است؟
از آنجا که AMH برخلاف FSH در طول سیکل ماهانه دارای نوسانات کمی است بنابراین در هر روز از سیکل ماهانه میتوان این تست را انجام داد.
نمونه مناسب برای انجام تست ذخیره تخمدان چیست؟
نمونه خون سیاهرگی که در آزمایشگاه از طریق خونگیری از سیاهرگ های سطحی به سادگی انجام می‌گیرد. برای انجام تست رعایت شرایط خاصی لازم نیست.
تفسیر نتیجه آزمایش ذخیره تخمدان
AMHدر سندرم تخمدان پلی‌کیستیک افزایش می یابد.
AMHدر برخی از انواع سرطانهای تخمدان افزایش می‌یابد.
کاهش AMH در دوره‌ی درمان تومورهای تخمدان که این هورمون را تولید میکنند نشان دهنده‌ی اثربخشی درمان است.
تست AMH در فرآیند لقاح خارج رحمی (IVF) کاربرد دارد. میزان AMH با احتمال موفقیت IVF ارتباط دارد.
کاهش قابل ملاحظه در سطح AMH نشان دهنده ی شروع یائسگی است.
سطح هورمون AMH در دختربچه‌ها و پس از یائسگی پائین است.
فقدان یا پائین بودن سطح این هورمون در پسربچه‌ها ممکن است در اثر اختلال در ژن AMH باشد و معمولا در صورت عدم رشد بیضه ها یا در اختلال در عملکرد بیضه‌ها دیده می شود. فقدان آندروژنها منجر به ناهنجاری دستگاه تناسلی و اندام های جنسی می شود.
طبیعی بودن سطح AMH و آندروژن ها در پسربچه‌هائی که بیضه‌ی آنها پائین نیامده به این معنی است که بیضه‌ها وجود دارند و فعالیت آنها هم طبیعی است ولی از نظر فیزیکی در جایگاه طبیعی خود قرار نگرفته‌اند.
AMH توسط فولیکول در حال رشد در تخمدان با سرعت ثابتی تولید می شود و مقدار آن تحت تاثیر قرصهای ضدبارداری یا حاملگی قرار نمی‌گیرد.