ترشح از نوک پستان با وجود آنکه نسبتاً شایع و در اغلب موارد خوش خیم است، باعث ایجاد اضطراب و ترس از سرطان در بین خانم ها می شود. در بیش از نیمی از زنان، با فشار به نوک پستان ترشحاتی از مجاری خارج می شود. با وجود اینکه بسیاری از خانم های مبتلا به ترشح پستان دچار سرطان نیستند، ولی احتمال همراهی سرطان پستان با این ترشحات، ارزیابی دقیق این بیماران را ضروری می سازد. خوشبختانه در حدود 95% موارد، ترشحات نوک پستان به علت وجود یک بیماری خوش خیم است.
ترشحات نوک پستان در اواخر بارداری و یا پس از زایمان طبیعی است، ولی در سایر اوقات غیرطبیعی و در اغلب موارد خوش خیم می باشد.
چند نوع از ترشحات نوک پستان عبارتند از:
ترشحات شیری
ترشحات شیری به طور معمول در خانم هایی که در سنین باروری هستند، به صورت ترشحات خودبخودی دو طرفه دیده می شود. ترشح شیر ناشی از افزایش هورمونی به نام پرولاکتین است. این هورمون در اواخر دوران حاملگی و طی شیردهی در بدن افزایش می یابد و منجر به تولید شیر می‌شود که موجبات تغذیه نوزاد را فراهم می‌کند. از علل دیگر افزایش پرولاکتین، توده‌های خوش خیم قسمتی در مغز بنام هیپوفیز، تحریکات نوک پستان مثل مکیدن نوزاد، ضربات قفسه سینه و برخی داروها مثل داروهای ضد فشار خون، قرصهای ضدبارداری و برخی آرام بخش ها هستند. کم کاری تیروئید نیز می تواند باعث افزایش پرولاکتین و بروز ترشحات شیری شود. گاهی اوقات نیز ممکن است ترشحات شیری بدون افزایش پرولاکتین دیده شوند. لازم به ذکر است وجود ترشحات شیری تا 2-1 سال پس از قطع شیردهی نیز ممکن است وجود داشته باشند که این حالت بیماری تلقی نمی شود.
تومورهای خوش خیم هیپوفیز می توانند باعث اختلال قاعدگی، سردرد و اختلالات بینایی نیز شوند، اما گاهی ترشحات شیری تنها علامت آن است.
ترشحات شیری با درمان علت ایجاد کننده آنها، درمان می شوند.
ترشحات خونی
از مهمترین انواع ترشحات پستان که از نظر ارزیابی سرطان اهمیت دارند، ترشحات خونی نوک پستان هستند. البته ترشحات خونی در اغلب موارد به علت بیماریهای خوش خیم پستان ایجاد می شوند، اما بیشتر از سایر انواع ترشحات با سرطان همراه هستند، به همین دلیل نیاز به بررسی دقیق دارند.
درصورتی که شما ترشحات قرمز رنگ یا صورتی رنگی را در خروجی مجاری پستانی مشاهده کردید، ابتدا باید مشخص شود که آیا ترشحات واقعاً خونی هستند یا خیر. سپس شرح حال و معاینه کامل بایستی انجام شود. ترشحات خونی که خودبخود خارج شوند، همراه با توده باشند، در سنین بالاتر از 40 سال باشند، از یک پستان و یک مجرا خارج شوند، ارزیابی های دقیق تری را لازم دارند.
ترشحات خونی یا خونابه ای در اواخر دوران بارداری و دوران شیردهی نیز ممکن است دیده شوند. علت چنین وضعیتی را افزایش عروق در بافت پستان در شرایط بارداری و اوایل شیردهی ذکر می کنند که معمولاً مدت کوتاهی پس از زایمان برطرف می شود. در این موارد اگر توده ای در پستان لمس نشود، احتیاج به هیچگونه اقدام تشخیصی و درمانی دیگری وجود ندارد.
ترشحات آبکی
ترشحات آبکی کاملاً شفاف و رقیق هستند و بعد از ترشحات خونی، مهمترین نوع ترشحات هستند که بایستی از نظر ارزیابی سرطان مورد توجه قرار بگیرند.
ترشحات خونی، آبکی یا صورتی احتیاج به بررسی دقیق دارند و در نهایت
ممکن است احتیاج به مداخله جراحی پیدا کنند.
ترشحات چرکی
این ترشحات معمولاً ناشی از عفونتها هستند. ترشحات چرکی در اغلب موارد یک طرفه و همراه با علائم التهاب مانند قرمزی، درد و سفتی پستان هستند. در معاینه معمولاً ترشحات از چند مجرا خارج می شوند. عفونت مجاری پستان اغلب در خانم هایی که در حال شیردهی هستند اتفاق می افتد، بنابراین بیشتر در سنین باروری دیده می شوند، ولی در سنین یائسگی هم ممکن است ایجاد شود. در عفونت پستان باید درمان آنتی بیوتیکی انجام شود و در صورتی که پستان دچار آبسه شده باشد، بایستی تخلیه شود. اگر عفونت و التهاب با درمانهای انجام شده برطرف نشد ، باید به وجود سرطانهای التهابی شک کرد و با تخلیه آبسه، از دیواره آن نمونه برداری انجام داد.
ترشحات رنگی
ممکن است شما دچار ترشحات رنگی غلیظ که از چند مجرای پستان خارج می شوند شده باشید. این ترشحات که مشخصه اتساع مجاری پستان هستند، اغلب دو طرفه اند و رنگ آنها می تواند سفید، زرد، قهوه ای، سبز، آبی یا خاکستری باشد. گاهی ممکن است از یک پستان، ترشحاتی به رنگهای مختلف از چند مجرا خارج شود. همچنین ممکن است این ترشحات با خارش و سوزش نوک پستان همراه باشند.
اتساع مجاری پستان در واقع گشاد شدن مجاری اصلی پستان با افزایش سن است. این حالت، رابطه ای با بروز سرطان پستان ندارد و کاملاً خوش خیم است.
ترشحات فیزیولوژیک و طبیعی
در 60% زنان غیرشیرده اگر نوک پستان به آرامی بین دو انگشت فشار داد شود، مقدار کمی مایع خارج می شود. این ترشح فیزیولوژیک و طبیعی است و رنگ آن از سفید تا زرد، سبز، قهوه ای و آبی یا سیاه متغیر است. این ترشحات بطور معمول پس از حمام آب گرم یا دستکاری نوک پستان خارج می شوند، خروج آنها با فشار و غیر خودبخودی و از چند مجرا است، معمولاً خونی نیستند و در خانم هایی که قرصهای ضدبارداری یا آرام بخش استفاده می کنند شایعترند.
هم چنین در دوران قبل از یائسگی، این ترشحات بطور شایعی دیده می شوند که علت آن، تخریب و ریزش سلولهای سطحی مجاری پستان به علت تغییرات هورمونی است.
ترشحات فیزیولوژیک پستان، احتیاج به درمان ندارند.
ترشحات پستان که خودبخود خارج می شوند، آبکی یا خونی هستند و از یک پستانو یک مجرا خارج می شوند، اغلب همراه با یک ضایعه در پستان هستند و احتیاج به بررسی دارند
اقدامات تشخیصی در ترشحات نوک پستان
بررسیهای تشخیصی در مورد ترشحات پستانی شامل موارد زیر است:
معاینه بالینی پستان، آزمایش ترشحات از نظر وجود خون و سلولهای بدخیم (که البته ارزش تشخیصی زیادی ندارد)، ماموگرافی و داکتوگرافی.
داکتوگرافی چیست؟
داکتوگرافی یک روش تشخیصی است که در آن با استفاده از ماده حاجب مسیر مجرای خاصی که از آن ترشحات خارج می شود، مشخص شده و عکس برداری بوسیله اشعه انجام می شود.
این روش می تواند توده های کوچک در مجاری اصلی پستان را که عامل ترشحات خونی هستند، مشخص کند. این روش همراه با بررسی ترشحات از نظر وجود سلولهای سرطانی، می تواند به تشخیص کمک کند ولی منفی بودن آنها، وجود سرطان پستان را رد نمی کند. بنابراین در استفاده متداول از این روشها اختلاف نظر وجود دارد و تصمیم گیری برای انجام یا عدم انجام آنها، به عهده پزشک است.
بنابراین، معاینه دقیق بالینی و انجام ماموگرافی، بهترین روشهای ارزیابی بیمار هستند و درصورت لمس توده در پستان، انجام نمونه برداری از توده ضرورت دارد. در صورت عدم لمس توده و وجود ترشحات مشکوک از یک مجرای پستان، می توان مسیر مجرا را مشخص کرد و آن قسمت را حین جراحی برداشت.
خلاصه
-
ترشحات نوک پستان در اغلب موارد خوش خیم هستند، اما ارزیابی آنها به عهده پزشک است.
-
مهمترین ترشحات پستان از نظر نیاز به بررسی دقیق، ترشحات خودبخودی از یک پستان، از یک مجرا، ترشحات خونی، خونابه ای، شفاف و آبکی، ترشحات همراه با تودة پستانی و ترشحات در سنین بالاتر هستند.
-
ارزیابی ترشحات با معاینه بالینی، بررسی آزمایشگاهی و میکروسکوپی ترشحات، ماموگرافی، داکتوگرافی یا جراحی است.
-
درمان بر اساس نوع ترشح و تشخیص پزشک، از اطمینان دادن به بیمار تا جراحی متفاوت است.