دهانه رحم کوتاه در بارداری

در طول دوران بارداری، دهانه رحم یک تونل بسته و مسدود بین رحم و واژن است. قبل یا در حین زایمان، دهانه رحم کشیده و پهن می‌شود (افاسمان). در هفته 24 بارداری، متوسط سایز دهانه رحم حدود 35 میلی متر است. یک دهانه رحم کوتاه دارای طولی کمتر از 25 میلی‌متر است. زنان با دهانه رحم کوتاه ممکن است حاملگی پر خطری داشته باشند.

نارسایی دهانه رحم و دهانه رحم کوتاه می‌تواند در دوران بارداری باعث مشکلاتی از جمله زایمان زودرس و سقط جنین شود. درمان این مشکل می‌تواند به شما در داشتن یک بارداری سالم کمک کند.

متخصص زنان و زایمان ممکن است در صورتی که در گذشته یک نوزاد نارس یا سقط جنین مکرر داشته‌اید، دهانه رحم را در اوایل بارداری بررسی کند و دستورالعمل‌های لازم را برای بارداری طولانی‌تر ارائه دهد.

دهانه رحم چیست؟

دهانه رحم بازشدگی به طرف رحم است که در بالای واژن (مجرای زایمان) قرار گرفته است. دهانه رحم باز، کوتاه، نرم و نازک‌تر می‌شود و کودک می‌تواند از آن عبور کند.

عواملی که بر طول دهانه رحم تاثیر می‌گذارند

• داشتن یک رحم بیش از حد بزرگ (کشیده یا متورم)
• مشکلات ناشی از خونریزی در دوران بارداری یا التهاب رحم
• عفونت
• نارسایی دهانه رحم

دهانه رحم کوتاه چیست؟

دهانه رحم کوتاه به معنی کوتاه‌تر بودن از حد نرمال طول دهانه رحم (گردن رحم نیز نامیده می‌شود) است. ممکن است در حین یک سونوگرافی که به عنوان بخشی از مراقبت‌های معمول دوران بارداری انجام می‌دهید، متوجه شوید که دهانه رحمتان کوتاه است.

کنترل دهانه رحم کوتاه یک آزمایش معمول بارداری نیست. پزشک احتمالا طول دهانه رحم را کنترل نمی‌کند مگر اینکه:

• دلیلی برای مشکوک شدن به کوتاه بودن آن وجود داشته باشد.
• نشانه‌هایی از زایمان زودرس وجود داشته باشد. این زایمان بسیار زود و قبل از هفته 37 حاملگی رخ می‌دهد.
• عوامل خطر زایمان زودرس وجود داشته باشد برای مثال در گذشته سابقه‌ی زایمان زودرس داشته‌اید یا این شرایط قبلاً در اعضای خانواده‌تان مشاهده شده باشد.

در صورتی که پزشک فکر کند که دهانه رحم کوتاه دارید ممکن است به طور منظم با سونوگرافی وضعیت شما را کنترل کند. اگر دهانه رحم کوتاهی داشته باشید، احتمال زایمان زودرس 1 به 2 (50 درصد) خواهد بود.

اگر دهانه رحم کوتاه باشد و تنها یک فرزند را باردار باشید، ممکن است پزشک این درمان‌ها را برای افزایش مدت زمان بارداری توصیه کند:

• سرکلاژ 
• پروژسترون واژینال: پروژسترون هورمونی است که به بدن برای آمادگی جهت بارداری کمک می‌کند. این هورمون تنها در صورتی که دهانه رحمتان کوتاه باشد و یک فرزند باردار باشید ممکن است به جلوگیری از زایمان زودرس کمک کند. از قبل از هفته ۲۴ بارداری یا پس از آن باید هر روز آن را در واژن خود قرار دید و استفاده از آن را قبل از هفته 37 متوقف خواهید کرد.

دهانه رحم کوتاه چگونه درمان می‌شود؟

اگر اولین بارداریتان است یا هیچگاه زایمان زودرس نداشته‌اید، داشتن یک رحم کوتاه ممکن است در شیوه‌ای که پزشک در برخورد بارداری شما انجام می‌دهد تغییری ایجاد نکند. اما اگر دهانه رحم بسیار کوتاهی داشته باشید، یعنی ۲۰ میلی‌متر یا کمتر، ممکن است پزشک برای جلوگیری از زایمان زودرس داروهایی را توصیه کند.

اگر قبلاً زایمان زودرس داشته‌اید، ممکن است هم‌اکنون در حال مصرف دارو (مانند پروژسترون) باشید، بنابراین احتمالاً پزشک درمان‌های دیگری مانند سرکلاژ را برای مشکل کوتاهی دهانه رحم و جلوگیری از زایمان زودرس در نظر خواهد گرفت.

اگر متوجه شدید که در معرض خطر بالای زایمان زودرس هستید، از نشانه‌های زایمان زودرس و اینکه در آن شرایط چه کاری باید انجام دهید اطلاع پیدا کنید.

نارسایی دهانه رحم چیست؟

نارسایی دهانه رحم (که دهانه رحم نا کارآمد نیز نامیده می‌شود) به معنی باز شدن (گشاد شدن) زود هنگام دهانه رحم در طول بارداری است که معمولا بدون درد یا انقباضات است. انقباضات زمانی رخ می‌دهند که عضلات رحم سفت شده و سپس شل می‌گردند. این عمل به خارج شدن فرزند از رحم در طول زایمان کمک می‌کند.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر نارسایی دهانه رحم هستند؟

در شرایط زیر، بیشتر در معرض ابتلا به این مشکل خواهید بود:

• عملی مانند بیوپسی مخروطی یا عمل الکتروسرجیکال با لوپ داشته‌اید.
• دهانه رحم در زایمان قبلی یا در اثر اتساع و کورتاژ آسیب‌دیده باشد.
• یک یا چند سقط جنین بدون علت مشخص در سه ماهه دوم بارداری داشته‌اید.
• در بارداری قبلی دچار نارسایی دهانه رحم بوده‌اید.
• یک یا چند زایمان زودرس خود به خودی داشته‌اید.
• ناهنجاری رحم داشته باشید. (مانند رحم دو شاخ)
• هنگامی که مادرتان شما را باردار بوده است از داروی دی اتیل استیل بسترول استفاده کرده باشد.

چگونه می‌توانم متوجه شوم که نارسایی دهانه رحم دارم؟

ممکن است هیچگونه علائمی نداشته باشید. یا پس از هفته‌های 14 تا 20 بارداری علائم خفیفی داشته باشید، از جمله:

• فشار لگنی
• دردی مانند دل درد قبل از قاعدگی
• کمر درد
• افزایش حجم و رطوبت ترشحات واژن
• ترشحات واژن که از رنگ شفاف، سفید یا زرد به رنگ قهوه‌ای یا مایل به زرد تغییر کرده است.
• لکه بینی) خونریزی خفیف واژن(

همچنان روش مناسبی برای بررسی نارسایی دهانه رحم وجود ندارد، ما اگر در خطر ابتلا به این وضعیت هستید، ممکن است پزشک انجام منظم سونوگرافی از راه واژن را از هفته ۱۶ توصیه کند تا طول سرویکس رحم را اندازه گرفته و نشانه‌های افاسمان زود هنگام را کنترل کند.

این غربالگری معمولاً هر دو هفته یک بار و تا هفته ۲۳ بارداری انجام می‌شود. اگر پزشک متوجه تغییرات قابل توجهی مانند کوتاه‌‌تر از ۲۵ میلی‌متر بودن دهانه رحم شود، در این صورت بیشتر در معرض خطر زایمان زودرس هستید و ممکن است درمان‌هایی برایتان انجام شود.

نارسایی دهانه رحم چگونه کنترل می‌شود؟

اگر سونوگرافی نشان دهد که سرویکس رحم کوتاه تر از 25 میلی‌متر است، شما کمتر از 24 هفته است که باردار هستید و عوامل خطر دیگری برای نارسایی دهانه رحم وجود دارند، ممکن است پزشک برای کاهش احتمال زایمان زودرس، سرکلاژ را توصیه کند.

سرکلاژ روشی است که در آن از نخ بخیه محکم برای تقویت دهانه رحم و کمک به بسته نگه داشتن آن به دور دهانه رحم استفاده می‌شود. این عمل معمولاً به صورت سرپایی و با استفاده از بی‌حسی نخاعی انجام می‌شود. پس از آن به شما گفته می‌شود که چند روز استراحت کنید که در طول این زمان ممکن است خونریزی خفیف همراه با دل درد داشته باشید. برای مدتی یا احتمالاً تا آخر بارداری باید از انجام رابطه جنسی پرهیز کنید.

برخی از زنان مورد مناسبی برای سرکلاژ از راه شکم هستند. برخلاف دیگر سرکلاژها که از طریق واژن انجام می‌شوند و در بدن زخمی به جای نمی‌گذارند، سرکلاژ از راه شکم نیاز به عمل شکم دارد.

سرکلاژ از راه شکم را می‌توان بین دو بارداری یا در موارد نادر در اوایل سه ماهه اول، قبل از هفته 12 انجام داد. این یک عمل جراحی اساسی است و معمولاً نیاز به ایجاد یک برش بزرگ در شکم، شبیه به سزارین و نیز یک شب بستری در بیمارستان دارد. اگر قبل از بارداری، قصد سرکلاژ از راه شکم را داده باشید ممکن است بتوان آن را از طریق لاپاراسکوپی یا جراحی رباتیک که دوره بهبودی کوتاه‌تری به همراه دارد، انجام داد.

اگر سرکلاژ از راه شکم را انجام داده باشید باید زایمان سزارین انجام دهید (این نوع سرکلاژ به طور دائم باقی می‌ماند، به طوری که کودک نمی‌تواند از طریق واژن متولد شود). خوشبختانه بیشتر از 80 درصد از زنانی که سرکلاژ از راه شکم را انجام داده‌اند در هفته 35 یا پس از آن زایمان کرده‌اند.

زنانی که در گذشته زایمان زودرس خود به خودی داشته‌اند نیز باید برای کاهش خطر وقوع مجدد آن پروژسترون اضافی مصرف کنند. بیشتر پزشکان تزریق هفتگی پروژسترون را از هفته 16 و تا هفته 26 توصیه می‌کنند. یک روش جایگزین، استفاده روزانه از پروژسترون است که می‌توان از طریق واژن وارد کرد. با انجام سرکلاژ به طور منظم ممکن است پزشک بررسی سرویکس رحم را به منظور کنترل نشانه‌هایی از تغییرات تا زمان بیرون کشیدن بخیه‌ها که معمولاً هفته 37 است، ادامه دهد. پس از آن می‌توانید راحت باشید و منتظر آغاز زایمان شوید.

برخی پزشکان علاوه بر سرکلاژ -یا به جای آن- استراحت مطلق را تجویز می‌کنند. اما هیچ گواهی مبنی بر اینکه ماندن در رختخواب مانع از زایمان زودرس می‌شود وجود ندارد و در واقع می‌تواند اثرات منفی داشته باشد. در عوض، ممکن است از شما خواسته شود که میزان فعالیت‌های خود را کاهش دهید، از انجام ورزش و برقراری رابطه جنسی خودداری کنید و از ایستادن طولانی مدت اجتناب نمایید.

اگر در حال تجربه علائم زایمان زودرس هستید و سونوگرافی نشان می‌دهد که دهانه رحمتان کوتاه است و فرزندنان شانس زنده ماندن دارد (معمولا پس از 24 هفته) ممکن است پزشک استروئید تجویز کند. استروئیدها در ترکیب با سایر داروها می‌توانند زایمان زودرس را متوقف کرده و به رشد سریع‌تر ریه‌های کودک کمک کنند.