جلوگیری اورژانسی از بارداری راهی برای جلوگیری از حاملگی بعد از یک رابطه جنسی محافظت نشده است. قرص‌های پیشگیری اورژانسی از بارداری (ECPS) که به قرص صبحگاهی معروف هستند، حاوی هورمون‌هایی هستند که زنان می‌توانند پس از مقاربت مصرف کنند. انواع مختلفی از قرص‌های ECPS با کاربردها و تأثیرات مختلف وجود دارد. قرص‌های پیشگیری اضطراری از بارداری قادر به جلوگیری کامل از همه حاملگی‌ها نیستند، بنابراین اگر با وجود مصرف این قرص‌ها دوره پریود بعدی رخ ندهد، باید به یک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
طبق تحقیقات، اثربخشی روش‌های جلوگیری اورژانسی از بارداری به دلیل نحوه استفاده آن‌ها متفاوت با اثربخشی سایر روش‌های ضد بارداری است. جلوگیری اورژانسی از بارداری تنها نوع روش پیشگیری از بارداری است که بعد از رابطه جنسی محافظت نشده استفاده می‌شود. قبل از هر گونه تصمیم‌گیری برای روش پیشگیری از بارداری بهتر است به یک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید تا ضمن ارائه اطلاعات بیشتر، طبق شرایط فردی شما روش پیشگیری مناسبی را برایتان انتخاب کند.
جلوگیری اورژانسی از بارداری چیست؟
جلوگیری اورژانسی از بارداری و یا جلوگیری از بارداری پس از مقاربت، به روش‌های پیشگیری از بارداری اتلاق می‌شود که برای جلوگیری از حاملگی در 5 روز اول پس از نزدیکی استفاده می‌گردد.جلوگیری اورژانسی از بارداری تنها در چند روز اول پس از مقاربت، قبل از آزاد شدن تخمک از تخمدان و قبل از آنکه اسپرم تخمک را بارور کند، مؤثر است. جلوگیری اورژانسی از بارداری نمی‌تواند بارداری قطعی را متوقف کند و یا به جنین در حال رشد آسیب برساند.
چه زنانی نیاز به پیشگیری از بارداری اورژانسی دارند؟
هر زن در سن باروری ممکن است برای جلوگیری از بارداری ناخواسته، نیاز به پیشگیری اضطراری از بارداری داشته باشد.
در چه شرایطی قرص‌های اورژانسی جلوگیری از بارداری استفاده می‌شود؟
جلوگیری اورژانسی از بارداری را می‌توان در موقعیت‌های زیر پس از مقاربت جنسی استفاده کرد. این شرایط عبارتند از:
-
وقتی که هیچ‌گونه روش پیشگیری از بارداری استفاده نشده است.
-
در موارد تجاوز و یا رابطه جنسی اجباری که زن توسط یک روش جلوگیری از بارداری مؤثر محافظت نمی‌شود.
-
هنگام عدم تأثیر روش‌های پیشگیری از بارداری و یا شیوه نادرست استفاده از آن‌ها، از جمله:
-
پاره شدن کاندوم، فرسودگی و یا استفاده نادرست از آن
-
عدم مصرف 3 نوبت متوالی (و یا بیشتر) از قرص‌های ضد بارداری ترکیبی خوراکی
-
مصرف قرص فقط حاوی پروژسترون (مینی پیل) با تأخیر بیش از 3 ساعت
-
مصرف قرص حاوی دزوژسترل (0.75 میلی‌گرم) با تأخیر بیش از 12 ساعت
-
تزریق نوراتیندرون انانتات (NET-EN) حاوی فقط پروژسترون با تأخیر بیش از 2 هفته
-
تزریق استات مدروکسی پروژسترون (DMPA) حاوی فقط پروژسترون با بیش از چهار هفته تأخیر
-
تزریق ماهانه ترکیب استروژن و پروژسترون با بیش از هفت روز تأخیر
-
از جا در رفتگی، تأخیر در قرار دادن و یا حذف زودهنگام حلقه هورمونی جلوگیری از بارداری و یا پچ پوستی
-
از جا در رفتگی، شکستگی، پاره کردن و یا خارج کردن زودهنگام کلاهک سرویکس و یا کلاهک واژن
-
عدم خروج به موقع آلت (انزال در مهبل و یا دستگاه تناسلی خارجی)
-
حل نشدن قرص یا ورقه‌های اسپرم کش قبل از مقاربت
-
محاسبه غلط پرهیز دوره‌ای و یا عدم پرهیز طبیعی و یا استفاده از یک روش جلوگیری در روز بارپذیری، هنگام استفاده از روش‌های آگاهی-محور پیشگیری از باروری
-
خارج کردن دستگاه درون رحمی جلوگیری از بارداری (IUD) و یا دستگاه‌های جلوگیری از بارداری هورمونی
روش‌های جلوگیری اورژانسی از بارداری
سه روش جلوگیری از بارداری اورژانسی وجود دارد:
-
قرص‌های جلوگیری اورژانسی از بارداری (ECPS)
-
قرص‌های ضد بارداری ترکیبی خوراکی و یا روش Yuzpe
-
دستگاه‌های داخل رحمی (آی یو دی)
قرص اورژانسی جلوگیری از بارداری
سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که زنان برای جلوگیری از بارداری اورژانسی، از داروهای زیر در مدت 5 روز (120 ساعت) پس از مقاربت جنسی استفاده کنند.
-
قرص لوونورژسترول در یک دوز (1.5 میلی گرم) و یا مصرف لوونورژسترول در 2 دوز (هر کدام 0.75 میلی گرم، با فاصله 12 ساعت)
-
اولیپریستال استات، به صورت تک دوز 30 میلی‌گرم
نحوه عمل
قرص‌های ضد بارداری اضطراری لوونورژسترول از طریق جلوگیری یا به تأخیر انداختن تخمک گذاری عمل می‌کنند. این قرص‌ها همچنین با تأثیرگذاری بر مخاط گردن رحم و یا توانایی اسپرم برای اتصال به تخمک از لقاح تخمک جلوگیری می‌کنند. قرص لوونورژسترول، زمانی که روند لانه‌گزینی تخمک آغاز شده است، تأثیری ندارد و سبب سقط جنین نمی‌شود.
اثربخشی
مصرف قرص لوونورژسترول 52-94٪ در جلوگیری از بارداری مؤثر است. دوره مصرف این قرص پس از مقاربت هر چه زودتر آغاز شود، مؤثرتر است. شواهد نشان می‌دهد که مصرف قرص اولیپریستال در حداقل 98٪ از موارد، مانع از بارداری می‌شود، به خصوص اگر ظرف 72 ساعت پس از نزدیکی مصرف شود.
ایمنی
مصرف قرص جلوگیری اورژانسی از بارداری لوونورژسترول به تنهایی بسیار ایمن است و سبب سقط جنین و یا آسیب رساندن به روند باروری آینده نمی‌شود. عوارض جانبی آن، به طور کلی شبیه به عوارضی است که هنگام استفاده از قرص‌های ضد بارداری خوراکی بروز می‌کند و احتمال آن اندک و معمولاً خفیف است.
معیارهای پزشکی و موارد منع مصرف
قرص‌های ضد بارداری اورژانسی، از بارداری جلوگیری می‌کنند و زنی که در حال حاضر دارای حاملگی قطعی است نباید آن را مصرف کند. با این حال، شواهد موجود نشان می‌دهد که اگر زنی سهواً این قرص‌ها را پس از بارداری مصرف کند، به او یا جنین آسیبی نمی‌رسد. این 2 دارو برای توقف بارداری استفاده نمی‌شوند.
قرص‌های ضد بارداری اورژانسی برای استفاده در موارد خاص و تنها پس از مقاربت محافظت نشده توصیه می‌شود، اما به دلیل بالاتر بودن احتمال عدم موفقیت در مقایسه با قرص‌های ضدبارداری خوراکی، استفاده منظم از آن‌ها به عنوان یک روش جلوگیری از بارداری توصیه نمی‌شود. استفاده مکرر از قرص‌های ضد بارداری اورژانسی می‌تواند منجر به افزایش عوارض جانبی، مانند بی‌نظمی‌های قاعدگی شود. اگر چه استفاده مکرر آن‌ها فرد را در معرض خطرات سلامتی قرار نمی‌دهد.
قرص‌های ضد بارداری اضطراری ممکن است در زنان چاق (شاخص توده بدن بیش از 30 کیلوگرم / M2) کمتر مؤثر واقع شود، اما هیچ نگرانی از نظر ایمنی وجود ندارد. البته زنان چاق نباید در هنگام نیاز، خود را از قرص‌های پیشگیری اورژانسی از بارداری محروم کنند. هیچ منع پزشکی دیگر برای استفاده از قرص پیشگیری اورژانسی از بارداری لوونورژسترول یا اولیپریستال وجود ندارد. مشاوره با متخصص در خصوص استفاده از جلوگیری اضطراری بارداری باید شامل گزینه‌هایی برای استفاده منظم از یک روش ضد بارداری و یا ارائه اطلاعات بیشتر در صورت عدم موفقیت آن روش باشد.
روش Yuzpe
روش Yuzpe شامل قرص‌های ضد بارداری ترکیبی خوراکی است که در 2 دوز مصرف می‌شود. هر دوز باید شامل استروژن (100-120 میکروگرم اتینیل استرادیول) و پروژسترون (0.50-0.60 میلی‌گرم لوونورژسترل (LNG) و یا 1.0-1.2 میلی‌گرم لوونورژسترل) باشد. دوز اول باید بلافاصله پس از مقاربت محافظت نشده (ترجیحاً ظرف 72 ساعت و یا نهایتاً 120 ساعت یا یا 5 روز) مصرف شود و دوز دوم باید 12 ساعت بعد استفاده شود. اگر در عرض 2 ساعت پس از مصرف یک دوز، فرد دچار استفراغ شود، آن دوز باید تکرار شود.
دستگاه داخل رحمی (آی یو دی)
سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که IUD هنگامی که به عنوان یک روش پیشگیری از بارداری اضطراری استفاده می‌شود، باید ظرف مدت 5 روز بعد از مقاربت محافظت نشده در رحم قرار داده شود. این روش به ویژه برای زنانی که می‌خواهند برای شروع از یک روش پیشگیری از بارداری بسیار مؤثر، بلند مدت و قابل برگشت استفاده کنند، مناسب است.
نحوه عمل
دستگاه IUD با ایجاد یک تغییر شیمیایی در اسپرم و تخمک قبل از بهم رسیدن آن‌ها، مانع از لقاح و باروری تخمک می‌شود.
اثربخشی
دستگاه IUD هنگامی که ظرف مدت 5 روز از مقاربت محافظت نشده درون رحم قرار داده شود، بیش از 99٪ در جلوگیری از حاملگی مؤثر است. این مؤثرترین شکل جلوگیری اورژانسی از بارداری موجود است. هنگامی که دستگاه IUD داخل رحم وارد می‌شود، می‌توان همچنان به استفاده از آن به عنوان یک روش مداوم پیشگیری از بارداری استفاده کرد و یا اینکه یکی دیگر از روش‌های پیشگیری از بارداری را در آینده انتخاب نمود.
ایمنی
دستگاه IUD یک روش ایمن برای جلوگیری اورژانسی از بارداری است. خطرات ناشی از عفونت، از جا در رفتگی یا سوراخ شدگی آن اندک است.
معیارهای پزشکی و موارد منع مصرف
تنها وضعیتی که هرگز نباید از IUD به عنوان جلوگیری اورژانسی از بارداری استفاده شود، هنگامی است که زن باردار باشد. موارد منع مصرف دیگر نیز باید قبل از استفاده از دستگاه IUD برای موارد پیشگیری از بارداری اضطراری در نظر گرفته شود. برخی از این موارد منع مصرف شامل کاهش شدید پلاکت خون (ترومبو-سیتوپنی)، خونریزی واژن بدون علت مشخص، سرطان دهانه رحم، سرطان آندومتر و بیماری التهابی لگن (PID) می‌باشد.