منوراژی چیست و درمان آن به چه صورت است؟

منوراژی‌ (menorrhagia) منوراژی‌ یک‌ اختلال‌ نسبتاً شایع‌ که‌ مشخصه‌ آن‌ خونریزی‌ قاعدگی‌ بیش‌ از معمول‌ یا طولانی‌تر از معمول‌ است‌. میانگین‌ میزان‌ از دست‌ دادن‌ خون‌ در طی‌ یک‌ دوره‌ قاعدگی‌ طبیعی‌ حدود 50 سی‌سی‌ است‌. در حالت‌ منوراژی‌ میزان‌ دفع‌ خون‌ ممکن‌ است‌ 75 سی‌سی‌ یا بیشتر باشد. این‌ حالت‌ به‌ ندرت‌ نشانه‌ یک‌ اختلال‌ زمینه‌ای‌ وخیم‌ است‌.

علائم و نشانه های منوراژی شامل :

◊ جریان خونی که یک یا چند تامپون یا پد بهداشتی را در طی یک ساعت خیس کند و این امر برای چند ساعت متوالی ادامه داشته باشد.

◊ زمانی که برای کنترل خونریزی نیاز به 2 تامپون همزمان باشد.

 ◊ دوران خونریزی بیش از 7 روز طول بکشد.

◊ لخته های بزرگ خونی در خونریزی مشاهده شود.

◊ خونریزی بسیار شدید بوده و در انجام فعالیت های روزمره شما اختلال ایجاد کند.

◊ خستگی، کوفتگی، سستی و تنفس کوتاه (علائم کم خونی).

علل

خستگی، کوفتگی، سستی و تنفس کوتاه یکی از علائم منوراژی است

• کمبود مزمن آهن: از دست دادن بیش از 60 میلی لیتر خون قاعدگی علت معمول کمبود مزمن آهن در زنان می باشد آنزیم های حاوی آهن موجود در بدن قبل از تغییر در خون از بدن دفع می شوند(کم خونی یا آنمی).فقدان این آنزیم های وابسته به آهن منجر به متابولیسم با انرژِی پایین در لایه پوشاننده داخلی رحم و از دست دادن خون فراوان می گردد.

• عدم تخمک گذاری: در یک دوره قاعدگی طبیعی پس از تخمک گذاری فولیکول نگهدارنده تخمک به جسم زرد تبدیل شده که در تخمدان باقی مانده و پروژسترون تولید می کند پروژسترون هورمونی است که در نیمه سیکل قاعدگی ترشح شده و مانع بازسازی مجدد آندومتر(لایه داخلی رحم که هرماه طی قاعدگی فرو می ریزد)می گردد.

هنگامی که تخمک گذاری انجام نشود رشد جسم زرد دچار نقصان گردیده و پروژسترون به مقدار کافی ترشح نمی شود و بافت اضافی آندومترنیز انباشته شده و منجر به افزایش خونریزی می گردد.

• فیبروئیدها: تومورهای خوش خیم رحم یا فیبروئید ها می توانند نشانه ای از افزایش نسبت استروژن به پروژسترون باشند استروژن هورمونی که در نیمه اول دوره قاعدگی ترشح می شود رشد بافت رحمی را افزایش می دهد.

• آندومتریوزیس: به صورت طبیعی در نیمه اول سیکل قاعدگی استروژن باعث ضخیم شدن پوشش داخلی رحم و آماده سازی آن برای جایگزینی تخمک لقاح یافته می گردد اگر لقاح صورت نگیرد پوشش اضافه شده از رحم  جدا شده و در خونریزی قاعدگی دفع می شود.

زمانی که میزان استروژن زیاد است ممکن است این بافت ساخته شده به صورت برعکس  و بیرون از لوله های فالوپ و به درون حفره لگن وارد شده و سپس به بافت های دیگر متصل شود هرماه این بافت پیوند شده مانند حالتی که در رحم باشد عمل کرده ضخیم می شود کنده میشود و بافت های دیگری را جایگزین کرده و سر انجام باعث درد، انقباضات و افزایش بیش از حد خون قاعدگی می گردد.

• عفونت لگنی: عفونت لگن منجر به تخریب بافت رحم شده و در نتیجه افزایش خون قاعدگی را باعث می گردد.

• جسم داخل رحمی: IUD  می تواند علت آسیب موضعی ماندگار پوشش داخلی رحم باشد. 

• کم کاری تیروئید: هورمون های تیروئیدی متابولیسم سلول های بدن را تنظیم می نمایند از علائم معمول کم کاری خفیف تیروئید در زنان قاعدگی طولانی و با خونریزی زیاد و کاهش فواصل بین دوره های قاعدگی می باشد.

 اختلالات در روند بیوشیمیایی آندومتر(پوشش داخلی رحم): روندهای بیوشیمیایی آندومتر ذخایر اسید آراشیدونیک که یک اسید  چرب ضروری است را کنترل می نمایند. اسید آراشیدونیک در ساخت پروستاگلاندین های سری 2 که مولکول های شبه هورمونی با اثر ایجاد التهاب می باشند به کار می رود.

در آندومتر زنان مبتلا به منوراژی اسید آراشیدونیک بیش از حد معمول تجمع یافته و منجر به تولید میزان زیادی پروستاگلاندین سری 2 می گردد میزان بالای اسید آراشیدونیک از عوامل اصلی خونریزی بیش از حد و همچنین انقباضات رحمی می باشد.

عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا

اولین خط درمانی منوراژی، استفاده از IUD حاوی لوونورژسترل می باشد

چاقی: سلول های چربی استروژن تولید نموده و منجر به اختلال بیشتر در نسبت استروژن به پروژسترون می گردند.

 تجویز استروژن (بدون پروژسترون).

 استفاده از IUD

 تخمک گذاری نامنظم: زنان جوانی که دوره تخم گذاری منظمی ندارند ممکن است استروژن بیش از حد طبیعی داشته باشند.

 زنان در شرف یائسگی: پیش از یائسگی عدم تخمک گذاری بیشتر شده میزان استروژن دستخوش نوسان بوده  وگاهی به شدت بالا و تولید پروژسترون پایین است.

 رژیم غذایی سرشار از مواد حیوانی: چربی حیوانات منبع اولیه اسید آراشیدونیک،اسید چرب ضروری مورد استفاده در پروستاگلاندین های سری 2، عامل اصلی خونریزی زیاد و ایجاد انقباضات (کرامپ)می باشند.

 رژیم غذایی حاوی میزان ناکافی سبزیجات با برگ سبز: سبزیجاتی که برگ های سبزی دارند حاوی ویتامین Kکه (برای لخته شدن خون ضروری است) می باشند.

عوارض

 گاهی کرامپ ناشی از منوراژی آنقدر شدید است که نیاز به دارو دارد.

خونریزی شدید و طولانی مدت می تواند بروز بیماری های دیگری را نیز به همراه داشته باشد.

 کم خونی فقرآهن:

در این نوع از کم خونی، هموگلوبین کمتر از حد نرمال است.  هموگلوبین ماده ای است که گلبول قرمز خون را برای حمل اکسیژن به بافت های بدن توانا می سازد. کمبود هموگلوبین می تواند در نتیجه فقر آهن باشد. منوری ژیا آهن بدن را تخلیه کرده و ریسک آنمی فقر آهن را افزایش می دهد. علائم آن شامل: رنگ زرد، خستگی و بی حالی است.

رژیم غذایی فرد نیز نقش بسیار مهمی در آنمی فقر آهن دارد. در بیشتر موارد آنمی خفیف است، ولی آنمی های خفیف نیز می توانند سبب خستگی و کوفتگی شوند. کم خونی های حد مرزی  و یا آنمی های شدید سبب تنفس کوتاه و بریده، افزایش ضربان قلب وسر درد های شدید می شوند.

 دردهای شدید و جدی:

خونریزی های بسیار شدید معمولا با کرامپ های قاعدگی (dysmenorrhea) همراه است. گاهی کرامپ ناشی از منوراژی آنقدر شدید است که نیاز به دارو و یا در مواردی جراحی ضروری خواهد بود.

تشخیص منوراژی

 برای تشخیص علت منوراژی ممکن است از یک یا چند تا از تستهای زیر استفاده شود، ولی انجام تمام آنها در همه بیماران به هیچ وجه الزامی نیست:

یک بیماری اختلال انعقادی خون هست که سبب می شود خون دیر لخته شود و اسم آن بیماری فون ویلبراندvon Willebrand’s Disease می باشد. هر خانم مبتلا به منوراژی باید از نظر وجود این بیماری بررسی شود.

در کشورهای مختلف علت 24-5 درصد موارد منوراژی همین بیماری است. برای تشخیص این بیماری میزان آنتی ژن فاکتور فون ویلبراند در خون اندازه گیری می شود.

* تستهای تیروئید و اندازه گیری پرولاکتین خون
*  تستهای انعقادی خون
* بیوپسی یا نمونه برداری از مخاط رحم
* سونوگرافی از راه واژن
*  هیستروسکوپی

مخاط رحم را در اصطلاح پزشکی آندومتر می گویند. از علل خطرناک منوراژی وجود سرطان آندومتر رحم است. که لازمه تشخیص آن، انجام بیوپسی یا نمونه برداری از آندومتر رحم است.

درمان منوراژی

درمان بر دو نوع است: درمان طبی و درمان جراحی.

·درمان طبی منوراژی:

 شایعترین داروئی که در درمان منوراژی بکار می رود، تجویز پروژسترون خوراکی است.

اگر بیمار خونریزی ماهانه بدون تخمک گذاری دارد، درمان انتخابی وی استفاده از قرصهای ضد حاملگی یا تجویز پروژسترون است. پزشک نوع درمان و میزان مصرف را مشخص می کند.

شایعترین داروئی که در درمان منوراژی (Menorrhagia) بکار می رود، تجویز پروژسترون خوراکی است. بهترین روش، تجویز 21 روز پروژسترون خوراکی از روز 5 پریود تا روز 26 پریود است.

روش دیگر تجویز پروژسترون، گذاشتن IUD حاوی پروژسترون در داخل رحم است که بتدریج یک پروژسترون بخصوص بنام لوونورژسترل (Levonorgestrel) را از خود آزاد می کند. میزان رضایت خانمها با این نوع IUD بیشتر از تجویز پروژسترون خوراکی است.

♦ اگر کمبود آهن وجود دارد باید آهن تجویز کرد.

♦ اولین خط درمانی استفاده از IUD حاوی لوونورژسترل می باشد، اسم تجارتی آن Mirena® است و باید حداقل 12 ماه در داخل رحم نگهداشته شود.

♦ مفنامیک اسید با کاهش دادن تولید پروستاگلاندین، 25 درصد از میزان خونریزی ماهانه کم می کند.

♦ استفاده از قرصهای ضد حاملگی مرکب خط دوم درمانی است: این نوع قرصها بعلت مهار ترشح گونادوتروپینها (LH, FSH) از میزان خونریزی ماهانه 50 درصد می کاهند.

♦ خط سوم درمان تجویز نوراتیسترون (Norethisterone ) به میزان 15 میلی گرم سه بار در روز و به مدت 21 روز (از روز 5 تا 26) است. می توان به جای تجویز روزانه نوراتیسترون، از تزریق پروژسترونهای طویل الاثر استفاده کرد.

این رژیم درمانی به مقدار زیادی از خونریزی ماهانه می کاهد. در مواردی که می خواهیم رحم را خارج کنیم و اندازه رحم خیلی بزرگ است می توان 4-3 ماه قبل از جراحی از آمپولهای هورمون GnRH تجویز کرد.

·درمان جراحی منوراژی

یکی از روشهای جراحی از بین بردن مخاط رحم توسط وسایل بخصوصی است. این روش باید در خانمهائی انجام شود که نمی خواهد دیگر بچه دار شوند و علت منوراژی آنها خوش خیم است. درمان قطعی منوراژی برداشتن رحم با جراحی است، ولی آن دارای عوارض مخصوص به خود است و هزینه زیادی نیز دارد.

¤ اولین خط درمان جراحی از بین بردن مخاط رحم توسط وسایل بخصوص می باشد. این بشرطی است که اندازه رحم بیش از رحم حامله 10 هفته نباشد. این نوع درمان در خانمهائی که می خواهند در آینده بچه دار شوند، در خانمهائی که علت منوراژی آنها سرطان است و در بیمارانی که دارای فیبروم بزرگ هستند، ممنوع می باشد.

 اگر اندازه رحم بیش از 10 هفته حاملگی است و بیمار می خواهد رحم خود را داشته باشد، درمان بستن شریان رحم و اگر میوم وجود داشته باشد، برداشتن میوم توسط جراحی است.

¤  اگر بیمار نمی خواهد رحم خود را حفظ کند، بهترین و قطعی ترین درمان خارج کردن رحم می باشد.

در این شرایط به پزشک خود مراجعه فرمایید :

 یکی از روشهای جراحی منوراژی از بین بردن مخاط رحم توسط وسایل بخصوصی است

۱. اگر علایم‌ پس‌ از شروع‌ درمان‌ تشدید گردد.

۲. اگر شما یا یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان دارای‌ علایم‌ منوراژی‌ باشید.

۳. اگر دچار علایم جدید و غیرقابل توجیه شده اید. داروهای‌ تجویزی‌ ممکن‌ است‌ با عوارض‌ جانبی‌ همراه‌ باشند.

پیشگیری از منوراژی :

- معاینه‌ لگنی‌ سالیانه‌ همراه‌ نمونه‌گیری‌ از گردن‌ رحم‌ (پاپ‌اسمیر)

- رژیم غذایی سرشار از غذاهای کامل و فرآوری نشده و ترجیحا غذاهای طبیعی مصرف کنید، به خصوص از سبزیجات با برگ سبز،  ماهی های آب های سرد استفاده کرده و کمتر کمتر از مواد غذایی که منشا حیوانی دارند استفاده کنید.