نوسانات احساسی، مشکلات گوارشی و سایر سختی‌ها در دوران بارداری معمولاً به دلیل تغییر در سطح هورمون‌های بدن مادر است. هورمون‌ها در دوران بارداری همیشه در حال تغییر هستند و طی نه ماه بارداری نقش بسیار مهمی در پیشرفت بارداری و در نهایت زایمان دارند، اگرچه در این میان باعث بروز مشکلاتی مانند تهوع و سوزش سر معده نیز می‌شوند. در این مطلب با برخی از هورمون‌های مهم دوران بارداری و تأثیر آنها در بدن آشنا می‌شوید.
هورمون گنادوتروپین جفتی انسان یا hCG
هورمون گنادوتروپین جفتی انسان یا hCG، هورمونی کلیدی است که در دوران بارداری در خون ترشح میشود. این هورمون در واقع از چیزی ترشح میشود که در نهایت جفت را تشکیل می‌دهد. کار اساسی این هورمون، آماده‌سازی بدن مادر برای نگهداری و رشد جنین در داخل رحم و تأمین نیازهای آن در این زمان است. هورمون hCG همچنین مانع از تخمک‌گذاری ماهانه در تخمدان میشود. سطح این هورمون هشت روز پس از بارور شدن تخمک بالا می‌رود و دو تا سه ماه بعد از لقاح به اوج می‌رسد. پس از آن به آرامی پایین می‌آید و در سایر مراحل بارداری در سطح ثابتی باقی می‌ماند. در طول ۱۰ هفتۀ اول بارداری، معمولاً سطح هورمونhCG هر دو روز، دو برابر میشود. هورمون hCG از طریق جریان خون در کل بدن گردش می‌کند و از طریق کلیه‌ها دفع میشود. آزمایش‌های بارداری خانگی برای تشخیص بارداری از میزان این هورمون استفاده می‌کنند، زیرا غلظت بالای hCG در ادرار نشانۀ بارداری است. هنوز علت دقیق تهوع در بارداری مشخص نیست، اما بسیاری از پزشکان بر این باورند که این عارضه به احتمال زیاد با افزایش سطح hCG مرتبط است. زنانی که سطح hCG بالاتری دارند، معمولاً تهوع و استفراغ شدیدتری نسبت به دیگر زنان دارند.
هورمون پروژسترون
پروژسترون در اوایل بارداری توسط کیستی در تخمدان زنان بادار به نام جسم زرد ترشح میشود. جسم زرد تولید پروژسترون را تا حدود هفتۀ ۱۰ ادامه می‌دهد، سپس جفت مسئولیت تولید آن را بر عهده می‌گیرد. در سه ماهۀ اول، سطح پروژسترون به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد و سپس به وضعیت ثابتی می‌رسد. پروژسترون نقش بسیار مهمی در شل کردن ماهیچه‌های رحم و کمک به سیستم ایمنی بدن برای پذیرش DNA جنین دارد. این هورمون تمام ماهیچه‌های صاف بدن، به ویژه دیوارۀ عضلانی رحم یا شکم را شل می‌کند. همچنین باعث گشاد شدن عروق خونی در کل بدن میشود و فشار خون را نسبت به حالت طبیعی کاهش می‌دهد. این مسئله گاهی باعث سرگیجه و بروز سایر علائم گوارشی ناخوشایند دوران بارداری از جمله سوزش سر معده، ریفلاکس، آروغ زدن، تهوع، استفراغ، نفخ و یبوست میشود. پروژسترون همچنین می‌تواند باعث افزایش رشد مو شود؛ شما احتمالاً متوجۀ رشد موهای زاید در اطراف پستان و پایین شکم خود در دوران بارداری شده‌اید.
هورمون استروژن
استروژن نیز مانند پروژسترون تا قبل از شکل‌گیری جفت توسط جسم زرد ترشح میشود. این هورمون بارداری نقش مهمی در رشد و توسعۀ جنین ایفا می‌کند و به رشد برخی از اندام‌های داخلی و همچنین سایر اعضای بدن جنین کمک می‌کند. پس از پایان سه ماهۀ اول، بدن شما سطوح بالاتری از استروژن در حال گردش دارد و پس از آن به سطح ثابتی می‌رسد. استروژن باعث تحریک غدد فوق کلیوی یا آدرنال جنین برای تولید هورمون میشود، همچنین باعث رشد غدد فوق کلیوی جنین میشود. استروژن همچنین کمک می‌کند که رحم مادر بهتر نسبت به اکسی‌توسین پاسخ بدهد که یک هورمون دیگر بارداری است. افزایش سطح استروژن ممکن است باعث رشد سریع رگ‌های تار عنکبوتی روی پوست، تهوع، افزایش اشتها و تغییرات پوستی از جمله تغییر در رنگ پوست شود. اگرچه این تغییر بیشتر منجر به تیره شدن پوست میشود، اما در برخی از زنان می‌تواند باعث روشن شدن و درخشش بیشتر پوست شود.
اکسی‌توسین
بسیاری از زنان بر این باورند که هورمون اکسی‌توسین باعث شروع زایمان میشود. در حقیقت، سطح اکسی‌توسین با شروع زایمان بالا نمی‌رود، بلکه تنها با رسیدن به انتهای بارداری، رحم نسبت به این هورمون خیلی حساس میشود و واکنش نشان می‌دهد. اکسی‌توسین همچنین باعث کشیدگی دهانۀ رحم و تحریک نوک پستان‌ها برای تولید شیر میشود. پیتوسین دارویی است که به صورت مصنوعی از اکسی‌توسین ساخته میشود و معمولاً برای القای زایمان استفاده میشود.
ریلاکسین
ریلاکسین ممکن است عامل شل شدن رباط نگهدارندۀ استخوان‌های لگن و ماهیچه‌های رحم و آماده کردن بدن برای زایمان باشد. در دوران بارداری، سطح این هورمون ۱۰ برابر میزان عادی در بدن زنان است. این هورمون همچنین ممکن است باعث شل شدن رباط‌های بدن در بخش‌های مختلف مانند شانه، زانو، باسن و مچ پا شود که می‌تواند باعث بروز درد و التهاب شود و راه رفتن را با مشکل مواجه کند.
پرولاکتین
این هورمون تولیدکنندۀ شیر که در طول دوران بارداری ۱۰ تا ۲۰ برابر افزایش می‌یابد دارای اثری آرام‌بخش است. پرولاکتین بافت پستان را برای شیردهی آماده می‌کند.