روش های پیشگیری از بارداری

پیشگیری از بارداری روش های بسیار متفاوتی دارد که برخی از آنها برای پیشگیری اورژانسی و برخی نیز برای پیشگیری به صورت موقت و یا دائمی است.

روشهای پیشگیری از بارداری را به شکل زیر می توان طبقه بندی کرد:

روشهای موقتی

* قرصهای خوراکی

* قرصهای ترکیبی با مقدار بیشتر هورمون (HD)

* قرصهای ترکیبی با مقدار کم هورمون (LD)

* قرصهای ترکیبی با مقدار متغیر هورمون (چند مرحله ای)

* قرصهای تک هورمونی  (دوران شیردهی)

* روشهای ایجاد مانع ( کاندوم )

* وسیله داخل رحمی ( آی.یو.دی – IUD )

 روشهای طولانی مدت جدید

* نورپلانت ( کپسولهای کاشتنی )

* آمپولهای تزریقی

روشهای دائمی

* توبکتومی (بستن لوله های رحم)

* بستن لوله در مردان ( وازکتومی )

روشهای متفرقه

* مقاربت منقطع

*جلوگیری طبیعی

* استفاده از دوره مطمئن ( روش ریتم )

* پیشگیری از بارداری به صورت اضطراری

برای انتخاب هر یک از روشهای فوق زوج یا زوجین باید حتماً با متخصص زنان مشاوره کرده، از آنها برای انتخاب روش مناسب یاری بخواهند .

رایج ترین وسیله های پیشگیری از بارداری به شرح زیر می باشد:

روش های ضد بارداری نامطمئن

دوره های ایمن تر

اصولاً با اجتناب از مقاربت طی دورانی که زن تخمک گذاری می کند، می توان از بارداری جلوگیری کرد. این روش بسیار نامطمئن است زیرا هم طول چرخه و هم زمان تخمک گذاری از زنی به زن دیگر بسیار متفاوت است.

روش بیرون ریختن اسپرم

اگر مقاربت جنسی قبل از آنکه انزال صورت گیرد قطع شود، ممکن است از بارداری جلوگیری شود.

 روشـــهای ایجاد کننده مانــــع :

کاندوم مردانه

کاندوم مردانه غلافی است که روی آلت نعوظ یافته پیش از دخول قرار می گیرد. و به وسیله ایجاد مانع در برابر عبور اسپرم از حاملگی پیشگیری می کند. کاندوم فقط می تواند یکبار استفاده شود. به بعضی از انواع آن ماده شیمیایی برای از بین بردن اسپرم اضافه شده است. از آنجا که این وسیله به عنوان یک مانع مکانیکی عمل می کند از تماس مستقیم با اسپرم، ترشحات تناسلی، عفونی و چرک و زخمهای تناسلی جلوگیری می کند.

کاندوم زنانه

کاندوم زنانه که در سال ۱۹۹۳ توسط اداره دارو و غذا تأیید شد، حاوی یک غلاف لغزنده پلی اورتان که از نظر ظاهری کاملاً مشابه کاندوم مردانه است می باشد. انتهای بسته آن که یک حلقه انعطاف پذیر دارد در داخل مهبل قرار داده می شود در حالیکه انتهای باز آن بیرون قرار داده می شود و تا اندازه ای لب ها را می پوشاند.

دیافراگم

این روش فقط با نسخه در دسترس است و توسط یک کارشناس برای آنکه اندازه مناسب داشته باشد، اندازه گیری می شود. دیافراگم یک صفحه سمغی گنبدی شکل است که یک حاشیه انعطاف پذیر دارد که از دو طریق از بارداری جلوگیری می کند. دیافراگم دهانه رحم ار می پوشاند وبنابراین اسپرم نمی تواند به رحم دست یابد در حالیکه کرم یا ژل اسپرم کشی که پیش از کارگذاری در دیافراگم به کار رفته است اسپرم ها را می کشد. دیافراگم تا ۶ ساعت پس از کارگزاری حفاظت کننده است.

وسایل داخل رحمی

IUD وسیله ای مکانیکی است که توسط یک کارشناس بهداشتی در داخل رحم جاگذاری می شود. دو نوع آی یو دی در دسترس هستند. آی یو دی مسی و آی یو دی پروژسترونی. آی یو دی مسی می تواند به مدت ۱۰ سال باقی بماند. در حالیکه آی یو دی پروژسترونی هر سال باید جایگزین شود.  به نظر می رسد که این وسایل از طریق بی حرکت کردن اسپرم در مسیرش به سمت لوله های فالوپی از ملاقات اسپرم و تخمک جلوگیری می کنند یا با تغییر لایه داخلی رحم از لانه گزینی تخمک بارور شده جلوگیری می نمایند. آآی یو دی یک روش پیشگیری از بارداری بسیار امن و موثر است.  

روشهای هورمونی

• قرصهای خوراکی پیشگیری از بارداری ترکیبی

۱- پروژسترون(مینی پیل): در ایـن قـرصها تنها هورمون پـروژستـرون وجـود دارد- ویژه خانمهای شیرده و یا مبتلا به فشار خون بالا می باشد. خانمهای شیرده می بایست ۶ هفته پس از زایمان شروع بمصرف این قرصها کنند. بـسـته این قرصها ۲۸ عددی می بـاشد. نحوه مصرف آنها روزی یک قــرص سر ساعت معین  از روز نخست قاعدگی میباشـد و پـس از اتـمـام بسـتـه مـصرف قرص بسته جدید بدون وقفه آغـاز میــگردد. در صورتی که مصرف قرص کمتر از ۳ ساعت از زمان مقرر فراموش گردد بلافاصله پس از یادآوری آن قرص مصرف و مابقی قرصها نیز طبق روال مصرف میگردد اما هرگاه مصرف قرص بیش از ۳ ساعت به تاخیر افتاد بلافاصله پس از یادآوری قرص فراموش شده مصرف گردیده و تا یک هفته میباید از یک روش ضد بارداری دیگر استفاده نمود. اثر این قرصها از قرصهای ترکیبی پایین تر میباشد.

۲- ترکیبی: این قرصها ترکیبی از دو هورمون استروژن و پروژسترون میباشد. این قرصها خود به سه دسته تقسیم بندی میگردند:

* منو فازیک(تک مرحله ای): میزان هورمونهای استروژن و پروژسترون در تمام قرصها یکسان میباشد. قرصهایLD وHD در این گروه قرار دارند.

 * دی فازیک(دو مرحله ای): میزان هورمونهای استروژن و پروژسترون در دو مرحله تغییر میکند.

* تری فازیک(سه مرحله ای): میزان هورمونهای استروژن و پروژسترون در سه مرحله به تدریج افزایش می یابد.

بسته بندی قرصهای ترکیبی نیز دو گونه میباشد: ۱- بسته های ۲۱ عددی: این بسته ها حاوی ۲۱ عدد قرص موثر میباشد. ۲- بسته های ۲۸ عددی: این بسته ها حاوی ۲۸ عدد قرص بوده که ۲۱ عدد آن موثر بوده و ۷ عدد آن را قرصهای خنثی تشکیل میدهند. ۷ قرص آخر تنها برای کمک به حافظه مصرف کننده میباشد.

نحوه مصرف قرصهای LD و HD

قرصهای LD کرم رنگ بوده و دوز پایین دارند. قرصهای HD سفید رنگ بوده و دوز بالا دارند. نحوه مصرف: از روز ۵ قاعدگی مصرف قرصها آغاز میگردد (خواه خونریزی قطع و یا ادامه داشته باشد). ۲۱ روز قرصها سر ساعت معین مصرف گردیده و پس از اتمام بسته یک هفته (۷ روز) مصرف قرص قطع گردیده و از روز هشتم مصرف بسته جدید قرص آغاز میگردد. (خواه خونریزی قطع و یا ادامه داشته باشد) در صورت فراموشی مصرف قرص:

 ۱- هرگاه مصرف یک قرص فراموش گردد: به محض یادآوری قرص را مصرف کرده و قرصهای بعدی را نیز در زمان مقرر مصرف کنید.

 ۲- هرگاه مصرف دو قرص متوالی فراموش گردد: به محض یادآوری ۲ قرص را همزمان مصرف کرده و ۲ قرص دیگر را همزمان روز بعد مصرف کنید.مابقی قرصها را در زمان مقرر مصرف کنید.تا یک هفته نیز از یک روش دیگر پیشگیری از بارداری استفاده کنید.

 ۳- هرگاه مصرف ۳ قرص متوالی فراموش گردد: در این صورت مابقی بسته قرص را بدور انداخته و همان روز مصرف قرصهای بسته جدیدی را آغاز کنید. تا یک هفته نیز از یک روش دیگر پیشگیری از بارداری استفاده کنید.

* معمولا پس از دو هفته از مصرف قرصهای LD وHD دیگر حاملگی صورت نخواهد گرفت اما بهتر است ماه نخست مصرف اینگونه قرصها از یک روش دیگر پیشگیری از بارداری استفاده کنید.

• پروژسترون تزریقی

آمپول دپوپروورا به وسیله یک کارشناس بهداشتی هر دو ماه یکبار در بازو یا باسن تزریق می شود.  دپو ورا از سه طریق از بارداری پیشگیری می کند: تخمک گذاری را مهار میکند، مخاط دهانه رحم را برای جلوگیری از دستیابی اسپرم به تخمک تغییر داده و آستر رحم را برای جلوگیری از لانه گزینی تخمک بارور شده، تغییر میدهد.« زنی که از این روش استفاده می کند به راحتی هر سه ماه یکبار یک تزریق توسط پزشک دریافت می کند». مزایای این روش مشابه مینی پیل و دیگر روش پروژسترونی پیشگیری از بارداری (نورپلانت) است. عوارض جانبی هم مشابه است و شامل قاعدگی های نامنظم یا فقدان قاعدگی (که آسیب زننده نبوده و به معنای این نیست که این روش درست عمل نمی کند)، اضافه وزن و دردهای پستانی می باشد.

•  پروژسترون کاشتنی

نورپلانت نوع سوم روشهای پیشگیری از بارداری پروژسترونی هستند. این روش پیشگیری از بارداری که به شکل استفاده از استوانه ها ی رزینی در اندازه چوب کبریت است، به روش جراحی در زیر پوست بازو جایی که به طور مداوم هورمون استروییدی لوونورژسترل را آزاد می کند، کار گذاشته می شود. ۶ استوانه نورپلانت به مدت ۵ سال (یا تا زمانی که برداشته شوند) در برابر حاملگی ایجاد حفاظت می کنند.  در حالیکه دو استوانه نورپلانت ۲ به مدت سه سال از حاملگی پیشگیری می کنند. شکست نورپلانت بسیار نادر است اما با افزایش وزن این احتمال بیشتر می شود. بعضی زنان ممکن است دچار عفونت یا التهاب در محل کاشته شدن نورپلانت شوند. سایر عوارض جانبی آن شامل تغییرات چرخه قاعدگی، اضافه وزن و درد پستانی است.

عقیم سازی به روش جراحی

عقیم سازی به روش جراحی برای افرادی به کار گرفته می شود که تصمیم ندارند در آینده بچه دار شوند. این روش دائمی تلقی می شود، چرا که برگشت پذیری آن منوط به جراحی بزرگی است که اغلب نیز ناموفق است.

عقیم سازی زنان

در روش عقیم سازی زنان لوله های فالوپی بسته می شوند و بنابراین تخمک نمی تواند به درون رحم مهاجرت کند. عقیم سازی با تکنیکهای مختلف جراحی و معمولاً زیر بیهوشی عمومی انجام می گیرد.عوارض این جراحی ها نادر است.

عقیم سازی مردان

این روش که وازکتومی هم نامیده می شود از طریق دوختن، گره زدن یا بریدن مجاری انتقال دهنده اسپرم که اسپرم را از بیضه ها به آلت تناسلی منتقل می کند عمل می کند. وازکتومی یک جراحی سریع است که معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه طول می کشد .

جلوگیری از بارداری اضطراری

اگر مقاربت تقریباً زمانی صورت گیرد که زن در دوره تخمک گذاری باشد، احتمال بارداری ٪٢٠ است. اگر در چنین زمانی بدون استفاده از وسایل ضد بارداری اقدام به مقاربت کرده باشید، می توانید قرص های ضد بارداری اضطراری را بدون نسخه پزشک از داروخانه تهیه کنید. این قرص ها حاوی دوزهای بالایی از هورمون های مخصوص هستند که باید ظرف ٧٢ ساعت از زمان مقاربت مصرف شوند. لازم است سه یا چهار هفته بعد به پزشک خود مراجعه و از بارداری یا عدم بارداری خود اطمینان حاصل کنید.