رشد بیش از حد سلول‌ها در آندومتر (پوشش داخلی رحم) به تشکیل پولیپ‌های رحم منجر می‌شود. این پولیپ‌ها معمولاً غیرسرطانی و خوش‌خیم هستند، البته بعضی از آن‌ها سرطانی هستند یا در نهایت تبدیل به توده‌های سرطانی (پولیپ‌های پیش سرطانی) می‌شوند. پولیپ دهانه رحم عموماً در بانوانی دیده می‌شود که در دوران یائسگی به سر می‌برند یا این دوران را پشت سر گذاشته‌اند. هر چند پولیپ رحمی در سنین پایین‌تر نیز مشاهده می‌شود.
ناباروری یک از عوارض پولیپ‌های رحمی است. اگر دچار پولیپ رحم هستید و نمی‌توانید باردار شوید، با برداشتن پولیپ ممکن است بتوانید لذت مادر شدن را تجربه کنید.
پولیپ رحم چیست؟
پولیپ رحم به توده‌هایی گفته می‌شود که در آندومتر یعنی پوشش داخلی رحم رشد می‌کنند. به همین علت این پولیپ گاهی پولیپ آندومتر نیز نامیده می‌شود. پولیپ رحم نتیجه رشد بیش از حد بافت آندومتر است. پولیپ با ساقه‌ای باریک یا پایه‌ای پهن به آندومتر متصل می‌شود و رو به داخل به سمت رحم گسترش می‌یابد. پولیپ ممکن است دایره‌ای یا بیضوی باشد و بزرگی آن از چند میلی‌متر (اندازه دانه برنج) تا چند سانتی‌متر (اندازه توپ گلف) یا بزرگتر متغیر است. تعداد پولیپ‌ها نیز از یک تا چند عدد متغیر است.
علل ایجاد پولیپ
دلیل دقیق ایجاد پولیپ مشخص نیست، اما نوسانات هورمونی یکی از عامل‌های خطر محسوب می‌شود. استروژن یعنی هورمونی که باعث ضخیم شدن ماهانه آندومتر می‌شود، نیز در رشد پولیپ واژن موثر دانسته می‌شود.
بانوان مستعد ایجاد پولیپ رحم
بانوان در سنین 40 تا 50 سال بیش از بانوان جوان‌تر در معرض ایجاد پولیپ دهانه رحم هستند. پولیپ رحم عموماً پس از یائسگی دیده می‌شود، هر چند بانوان جوان‌تر از 20 سال نیز به ندرت دچار پولیپ رحم می‌شوند. احتمال شکل‌گیری پولیپ رحم در صورت چاقی یا داشتن اضافه وزن، فشار خون بالا یا مصرف تاموکسیفن (داروی مخصوص درمان سرطان سینه( افزایش می‌یابد.
علائم پولیپ رحم
قاعدگی نامنظم شایع‌ترین علامت پولیپ رحم محسوب می‌شود. عادت ماهانه اکثر بانوان 4 تا 7 روز طول می‌کشد و معمولاً هر 28 روز یک بار رخ می‌دهد، البته سیکل‌های قاعدگی منظم از 21 تا 35 روز متغیر است. تقریباً نیمی از بانوان دچار پولیپ رحمی قاعدگی نامنظم دارند.
خونریزی شدید قاعدگی )منوراژی)، خونریزی یا لکه بینی بین دو عادت ماهانه و خونریزی پس از یائسگی یا مقاربت از دیگر علائم پولیپ رحم به شمار می‌آید. 25 درصد از موارد خونریزی غیرطبیعی از پولیپ رحم نشأت می‌گیرد. ناباروری یا سقط جنین نیز نشانه وجود پولیپ رحمی محسوب می‌شود.
تشخیص
متخصص زنان و زایمان از بیمار می‌خواهد تا سابقه عادت ماهانه، از جمله تعداد روزهای قاعدگی و زمان آن‌ها، علائم غیرطبیعی مانند خونریزی شدید یا لک بینی بین پریودها را شرح دهد. همچنین متخصص از بیمار سوال می‌کند که آیا برای باردار شدن دچار مشکل شده است یا خیر. متخصص زنان و زایمان معاینه زنان را انجام می‌دهد و دستور عمل‌ها یا آزمایش‌های بیشتر را می‌دهد. متخصص داروهایی مانند آنتی بیوتیک، مسکن یا داروهای تسهیل کننده اتساع دهانه رحم را در صورت لزوم برای آمادگی قبل از عمل‌ها تجویز می‌کند.
برای تشخیص پولیپ رحم معمولاً آزمایش‌ها و عمل‌های زیر انجام می‌شود:
-
سونوگرافی ترانس واژینال: دستگاه دستی ظریفی به نام ترانسدوکتور یا دگرساز سونوگرافی وارد واژن می‌شود. دستگاه با تابش امواج صوتی تصاویری را از داخل رحم، برای مثال ناهنجاری‌های موجود، به دست می‌دهد.
-
سونوهیستروگرافی: این عمل گاهی پس از سونوگرافی ترانس واژینال انجام می‌شود. متخصص با لوله باریکی به نام سوند مایع استریل را وارد رحم می‌کند. این مایع باعث منبسط شدن رحم می‌شود و تصویر سونوگرافی بهتر و واضح‌تری را از توده‌های درون حفره رحم به دست می‌دهد.
-
هیستروسکوپی: هیستروسکوپی دارای دو کاربرد تشخیصی یا درمانی است. متخصص لوله بلند و باریک مجهز به تلسکوپ دارای منبع نور (هیستروسکوپ) را از راه واژن و دهانه رحم وارد رحم می‌کند و داخل رحم را معاینه می‌کند..هیستروسکوپی گاهی در کنار جراحی برداشتن پولیپ انجام می‌شود.
-
نمونه‌برداری از آندومتر: متخصص با استفاده از وسیله پلاستیکی نرم بافت را از دیواره‌های داخلی رحم جمع می‌کند. نمونه برای آزمایش و بررسی وجود ناهنجاری به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
-
کورتاژ: کورتاژ در اتاق عمل انجام می‌شود و دارای دو کاربرد تشخیصی و درمانی است. متخصص با وسیله فلزی بلندی به نام کورت بافت را از دیواره‌های داخلی رحم جدا می‌کند. در انتهای کورت حلقه کوچکی وجود دارد که به پزشک اجازه می‌دهد تا بافت یا پولیپ را خراش بدهد. باف یا پولیپ جدا شده برای آزمایش و بررسی سرطانی بودن زائده به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
درمان
چنانچه پولیپ با علائم همراه نباشد، درمان آن ضرورتی ندارد. با این حال پولیپی که باعث خونریزی شدید قاعدگی باشد یا احتمال پیش سرطانی یا سرطانی بودن آن داده شود، باید درمان شود. به علاوه پولیپی که مشکلاتی مانند سقط جنین یا ناباروری را برای بارداری ایجاد کند نیز باید برداشته شود. پولیپ ایجاد شده پس از یائسگی نیز باید خارج شود.
روش‌های درمان پولیپ دهانه رحم به شرح زیر است:
-
دارو درمانی: داروهای منظم کننده تعادل هورمونی مانند پروژستین یا آگونیست‌های هورمونی آزاد کننده گنادوتروپین به صورت موقتی تجویز می‌شود. این داروها علائم را تسکین می‌دهد. البته علائم معمولاً پس از توقف مصرف دارو مجدداً عود می‌کند.
-
هیستروسکوپی: متخصص زنان و زایمان وسایل جراحی را از طریق هیستروسکوپ وارد رحم می‌کند و پولیپ‌ها را برمی‌دارد.
-
کورتاژ: کورتاژ گاهی همزمان با هیستروسکوپی انجام می‌شود. متخصص داخل رحم را با هیستروسکوپ مشاهده می‌کند و با کورت پوشش داخلی رحم را خراش می‌دهد و پولیپ را برمی‌دارد. پولیپ برای بررسی خوش‌خیم یا سرطانی بودن به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. این روش برای پولیپ‌های کوچکتر کاربرد دارد.
-
چنانچه نتوان پولیپ را با انجام این روش‌ها خارج کرد یا اگر پولیپ سرطانی باشد، جراحی دیگری باید انجام شود. در صورت وجود سلول‌های سرطانی در پولیپ رحم باید عمل هیسترکتومی یا جراحی خارج کردن رحم انجام شود.
آیا پولیپ رحم قابل پیشگیری است؟
هیچ راهی برای جلوگیری از ایجاد پولیپ رحم وجود ندارد. مراجعه منظم به متخصص زنان و زایمان برای انجام معاینه‌های زنان ضروری است. عامل‌های خطری مانند چاقی، فشار خون بالا یا مصرف تاموکسیفن برای درمان سرطان سینه احتمال ایجاد پولیپ را افزایش می‌دهد. پولیپ رحم گاهی پس از درمان عود می‌کند و درمان بیشتر را ضروری می‌سازد.