همه خانمها با لحظات احساس خشم، ناامیدی و رنجش آشنا هستند. این حالات گاهی اوقات بدون هیچ دلیل روشنی رخ می‌دهد، اما غالباً به علت نوسان هورمون‌ها است. هورمون‌ها در واقع نقش بسیار مهمی در سلامت و روحیه زنان بر عهده دارند. نوسان سطح هورمون در زنان می‌تواند بر خلق و خو، میل جنسی، باروری و تخمک‌گذاری آنها تأثیر بگذارد.
بسیاری از زنان از برخی انواع اختلالات هورمونی رنج می‌برند. با این حال در بسیاری از موارد، این عدم تعادل هورمونی نسبتاً خفیف است.
هورمون چیست؟
هورمون یک پیام‌رسان شیمیایی است که از طریق جریان خون به اندام‌ها و بافت‌ها می‌رود. هورمون‌ها به اندام‌های بدن می‌گویند که باید چه کاری را و چگونه انجام دهند. با این حال عملکرد هورمون‌ها آهسته‌تر از دیگر پیام‌رسان‌های شیمیایی است. هورمون‌ها توسط غدد درون ریز که گروه خاصی از سلول‌ها در سراسر بدن هستند، تولید می‌شوند.
غدد درون ریز اصلی عبارتند از:
غده هیپوفیز
غده تیروئید
غده تیموس
غدد آدرنال
غده پانکراس یا لوزالمعده
هورمون یک پیام‌رسان شیمیایی قدرتمند است، به این معنی که فقط مقدار کمی از هورمون باعث تغییرات قابل توجهی در اندام‌ها یا بافت‌های بدن می‌شود.
عدم تعادل هورمونی چیست؟
بدن در حالت طبیعی خود طیفی از هورمون‌ها را به صورت متعادل تولید می‌کند. در وضعیت تعادل هورمون‌ها، عملکرد اندام‌ها و بافت‌های بدن در حالت مطلوب قرار دارد. با این حال، هنگامی که یک یا چند هورمون تغییر یابد، می‌تواند منجر به عدم تعادل هورمونی شود. در این وضعیت، شما ممکن است دچار کمبود یک هورمون و تولید بیش از حد هورمون دیگری شوید.
چه عواملی باعث عدم تعادل هورمونی در بدن می‌شود؟
شایع‌ترین نوع عدم تعادل هورمونی در زنان مربوط به استروژن و پروژسترون است. عدم تعادل این دو هورمون غالباً به یک یا چند دلیل از جمله مصرف قرص‌های ضد بارداری، استرس و یا حتی استفاده بیش از حد از لوازم آرایشی است. عدم تعادل هورمونی در زنان می‌تواند به دلایل مختلفی شامل بارداری، یائسگی، سندروم پیش از قاعدگی، بلوغ و طاسی مردانه رخ دهد.
دلایل دیگر آن ممکن است شامل:
- عدم ورزش و فعالیت بدنی
- عوامل ژنتیکی
- شیوه زندگی کم تحرک
- چاقی
- عادات غذایی غلط
علائم
آیا فکر می‌کنید که دچار عدم تعادل هورمونی هستید؟ برای آگاهی شما به برخی از علائم شایع انواع مختلف عدم تعادل هورمونی اشاره می‌کنیم:
کمبود پروژسترون
کمبود پروژسترون رایج‌ترین علت عدم تعادل هورمونی در زنان است که در تمام سنین رخ می‌دهد. علل شایع آن شامل عادات غذایی غلط یا استفاده از قرص‌های ضد بارداری است. اگر دچار کمبود پروژسترون هستید، ممکن است علائم زیر در شما وجود داشته باشد:
سندروم پیش از قاعدگی
سقط جنین
افزایش وزن بی‌دلیل
اضطراب
بی‌خوابی
سینه‌های دردناک و یا متورم
سردرد ادواری
ناباروری
کمبود استروژن
این عدم تعادل هورمونی به ویژه در میان زنان یائسه شایع است. زنان لاغر اندام به احتمال زیاد بیشتر از زنان دیگر دچار کمبود استروژن هستند. علائم شایع کمبود استروژن عبارتند از:
خشکی واژن
درد هنگام مقاربت
عفونت مثانه
گُرگرفتگی
عرق شبانه
مشکلات حافظه
افسردگی
تولید بیش از حد استروژن
اگر طبق تجویز پزشک‌تان هورمون‌های مصنوعی را که معمولاً برای خانمها در زمان یائسگی تجویز می‌شود، مصرف کرده‌اید، ممکن است دارای استروژن اضافی در بدن خود باشید. علائم استروژن بیش از حد عبارتند از:
باد و نفخ
افزایش وزن سریع
نوسانات خلقی
اضطراب یا افسردگی
بی‌خوابی
قرمزی و گُر گرفتگی صورت
غمگینی و زودرنجی
دیسپلازی دهانه رحم (پاپ اسمیر غیر طبیعی)
حساس به لمس شدن سینه- خونریزی شدید
سردردهای میگرنی
تیرگی افکار (تفکر مه آلود)
تولید آندروژن بیش از حد
آندروژن یک هورمون مردانه است. مصرف بیش از حد قند و یا کربوهیدرات‌های ساده در زنان ممکن است موجب عدم تعادل آندروژن گردد. علاوه بر این، زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، بیشتر مستعد عدم تعادل آندروژن می‌باشند. علائم این بیماری شامل:
آکنه و جوش صورت
رشد موی زائد در صورت و دستها
کم‌پشتی و نازک شدن موی سر
ناباروری
ناپایداری سطح قند خون (هیپوگلیسمی)
کیست تخمدان
کمبود کورتیزول
کمبود کورتیزول معمولاً توسط پرکاری غدد آدرنال ایجاد می‌شود. زمانی که شما به طور مداوم تحت استرس قرار دارید، غده فوق کلیه (آدرنال) پُر کار می‌شود.
علائم آن عبارتند از:
خستگی مزمن
تیرگی افکار
پوست نازک و یا خشک
لکه‌های قهوه‌ای بر روی صورت
قند خون پایین
قند خون ناپایدار
عدم تحمل فعالیت و ورزش
اگر شما دو یا بیشتر از علائم فوق را داشته باشید، احتمالاً دچار کمبود هورمون کورتیزول هستید. برای آگاهی از درمان‌های موجود برای عدم تعادل هورمونی خود با پزشک متخصص مشورت کنید.
درمان عدم تعادل هورمونی
اگر فکر می‌کنید که دچار عدم تعادل هورمونی هستید، برای دریافت بهترین روش‌های درمان باید به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک‌تان برای تعیین اینکه شما دقیقاً به کدام نوع عدم تعادل هورمونی مبتلا هستید، آزمایشاتی را به شما توصیه خواهد کرد.
درمان دارویی
پزشک می‌تواند طیف گسترده‌ای از داروهایی که مختص به درمان عدم تعادل هورمونی شماست، برایتان تجویز کند. برخی از پزشکان ممکن است مصرف قرص‌های ضد بارداری را به شما توصیه کنند، اثرات فیزیکی قوی این قرص‌ها فراتر از اثرات ضد بارداری آنهاست. داروهای دیگر شامل داروهای ضد افسردگی و یا هورمون‌های یائسگی است که هر دو به منظور بالا بردن سطح هورمون در بدن تجویز می‌شوند.
درمان با هورمون‌های جایگزین
امروزه درمان با هورمون‌های جایگزین، هورمون درمانی نامیده می‌شود. تا چند دهه، زنان یائسه برای کاهش علائم خود تحت هورمون درمانی قرار می‌گرفتند. در حال حاضر هورمون درمانی یک روش بحث برانگیز است و بسیاری از پزشکان با توصیه آن مخالف هستند. خطرات خاص هورمون درمانی شامل افزایش خطر بیماری قلبی، سکته، لخته شدن خون و سرطان سینه است.
بر این اساس، دو نوع اصلی هورمون درمانی وجود دارد:
هورمون درمانی سیستماتیک: پزشک برای از بین بردن علائم کمبود استروژن، استروژن مصنوعی را به شکل برچسب پوست، کرم، اسپری و یا قرص تجویز می‌کند.
محصولات واژن با دوز پایین: پزشک ممکن است هورمون درمانی را در قالب محصولات واژن با دوز پایین شامل کرم، قرص و یا حلقه تجویز کند. پزشک ممکن است این محصولات را برای درمان علایم واژینال بدون ایجاد عدم تعادل هورمون‌ها در سایر نقاط بدن توصیه کند. برای مثال، اگر شما دارای خشکی واژن هستید اما علائم کمبود استروژن در بقیه بدن شما وجود ندارد، پزشک ممکن است این روش درمان را تنها برای آن قسمت از بدن شما توصیه کند.
درمان‌های خانگی
درمان‌های خانگی عدم تعادل هورمونی عبارتند از:
-
مصرف مکمل‌ها: شما با مصرف مکمل احتمالاً می‌توانید کمبود هورمون خاصی در بدن خود را درمان کنید. این مکمل‌ها به سادگی سطح هورمون مورد نظرتان را بالا می‌برند.
-
تغییرات رژیم غذایی
رژیم غذایی خود را شامل مواد مغذی و ویتامین‌های زیر قرار دهید:
-
فلز روی
-
اسیدهای چرب امگا 3
-
فیبر
-
اجتناب از مصرف کافئین یا الکل بیش از حد
-
افزایش فعالیت و ورزش: بسیاری از مشکلات سلامتی افراد ناشی از سبک زندگی بی‌تحرک و ورزش نکردن به اندازه کافی است. ورزش بیشتر می‌تواند سلامت قلب و عروق شما را بهبود ببخشد و فوائد بسیار و تأثیرات مثبتی بر کل بدن‌تان داشته باشد، به ویژه ورزش‌های هوازی، هورمون‌های قدرتمندی را در خون آزاد می‌کند که سبب بهبود خُلق و روحیه شما می‌شود. این هورمون‌ها می‌تواند اثرات منفی ناشی از سطح نامتوازن هورمون‌های تولید مثلی شما را خنثی نماید.
-
کاهش استرس: کم کردن استرس ممکن است از تمام دستورالعمل‌هایی که در اینجا ذکر شده، سخت‌تر باشد. اگر بتوانید به طور ناگهانی یک منبع استرس‌زا را در زندگی خود حذف کنید، احتمالاً پس از آن استرس کمتری خواهید داشت.
توجه داشته باشید که استرس باعث تولید کورتیزول بیش از حدی می‌شود که می‌تواند تولید استروژن را متوقف کند. سطح پایین استروژن در بدن منجر به کاهش سروتونین شده که می‌تواند نوسانات خلقی شما را بدتر کند.
اثرات استرس فقط مربوط به ذهن شما نیست، این یک بیماری فیزیکی است که بر تمام بدن شما تأثیر می‌گذارد. اگر نمی‌توانید استرس را از زندگی خود حذف کنید، می‌توانید 30 تا 60 دقیقه در روز را به انجام کارهای آرامش‌بخش مانند تماشای تلویزیون و یا بازی‌های ویدئویی اختصاص دهید.
-
خواب بیشتر: خواب کافی، نقش کلیدی در سطح هورمون‌های بدن ایفا می‌کند. خواب کافی به خصوص برای مردان بسیار مهم است، زیرا بدن مردان در طول مرحله خواب REM تستوسترون تولید می‌کند.
اگر بدن شما نتواند مقدار ثابتی از زمان در مرحله خواب REM(حرکت سریع چشم) بماند، ممکن است دچار افت سطح تستوسترون شود. سعی کنید خواب خود را بیشتر کنید و اثرات آن بر علائم خود را بررسی کنید.
-
اجتناب از پوشیدن لباس تنگ: این نکته به طور انحصاری برای مردان است. پوشیدن لباس‌های تنگ می‌تواند تولید هورمون را متوقف کند. لباس تنگ گرمای اضافی را در محل فاق ایجاد می‌کند و اسپرم موجود در آن قسمت را از بین می‌برد. کاهش تعداد اسپرم می‌تواند منجر به عدم تعادل هورمونی گردد.