خارش دوران بارداری علل خاصی دارد و گاهی می تواند نشانه‌ای از بیماری جدی باشد اما در کل خارش پوست بدن در دوران حاملگی تجربه ای است که اکثر خانم‌های باردار آن را احساس می کنند.ممکن است در طول دوران بارداری خود، در نواحی کف دست و پا دچار قرمزی و گاهی خارش شوید که معمولا به علت افزایش سطح استروژن اتفاق می‌افتد و البته بلافاصله پس از زایمان از بین می‌رود. این مورد اغلب در بارداری اول و یا بارداری چند قلویی بروز می کند. هر چه تعداد جنین‌ها بیشتر باشد، احتمال بروز آن بیشتر می شود.
علت خارش دوران بارداری یا بثورات پوستی یا PUPP
یک نوع از بثورات پوستی وجود دارد که مختص بارداری می باشد و به آن پاپول های کهیری خارش دار بارداری یا PUPP گفته می‌شود. PUPP در اواخر دوران بارداری بروز می‌کند و علایمی از جمله کهیر ها یا لکه های قرمز رنگ که ابتدا در ترک های روی شکم شما ظاهر می شوند دارد. البته این لکه ها می تواند بر نقاط دیگر شکم، پا ها، دست ها، قفسه سینه و پشت شما پخش شوند. نکته خوشایند این موضوع آن است که تقریبا هرگز بر روی صورت پخش نمی شوند. این بیماری برای جنین شما بی خطر است.در صورت مواجه با این بیماری ممکن است پزشک چند آزمایش خونی برای شما تجویز نماید تا دچار بیماری دیگری که با خارش مربوط است نشوید.
علل شایع خارش پوست در بارداری
1- تغییرات هورمونی
تغییرات هورمونی در دوران بارداری مانند افزایش هورمون استروژن، عامل مۆثری در ایجاد خارش‌های پوستی می‌باشد.
این هورمون‌ها همچنین می‌توانند باعث تغییر خلق و خو شوند و بسیاری از تغییرات دوران بارداری را به این هورمون‌ها مربوط می دانند.
علاوه بر این، تغییر هورمون‌ها در دوران بارداری می‌تواند منجر به خشکی پوست شود که به تبع آن، خارش پوستی را ایجاد می‌کند.
2- کشیدگی پوست
اگرچه پوست بدن بسیار انعطاف پذیر است و به راحتی منقبض و منبسط می‌شود، اما به دلیل اینکه در دوران بارداری باز شدن پوست (به خصوص در ناحیه شکم) در طی مدتی کوتاه و سریعا ایجاد می‌شود، انعطاف پذیری پوست کم شده و پوست دچار کشیدگی می‌شود.
3- در سه ماهه سوم بارداری، بسیاری از زنان دچار خارش پوست، برجستگی‌های قرمز و یا حتی دمل‌های چرکی بر روی پوست خود می‌شوند که به اختصار این حالت را (pupp) می‌نامند. این حالت نگران کننده نیست و طی مدت کوتاهی پس از زایمان از بین می‌رود.
اما چنانچه این حالت در فردی بسیار وخیم و غیر قابل تحمل باشد، باید تحت نظر پزشک متخصص قرار بگیرد و راه کارهای درمانی را انجام دهد.
لازم به ذکر است که این بثورات پوستی بر جنین تأثیری نخواهد داشت.
از آب داغ در حمام به هیچ عنوان استفاده نکنید، زیرا نه تنها سبب خشکی پوست و افزایش خارش پوستی می‌شود، بلکه احتمال سقط جنین در ماه‌های اول بارداری و زایمان زودرس در ماه‌های آخر بارداری را افزایش میدهد
4- کلستازیس داخل کبدی در دوران بارداری
کلستازیس داخل کبدی با انتقال صفرا به کبد تداخل پیدا می‌کند و منجر به ساخت نمک‌های صفراوی می شود. این حالت می‌تواند سبب تشدید خارش‌های پوستی در زمان بارداری شود.
لازم به ذکر است که این خارش‌ها معمولا با بثورات پوستی همراه نیست. این بیماری اگر درمان نشود، می‌تواند سبب بروز مشکلات جدی در افراد باردار شود.
5- بیماری‌های پوستی که از قبل در خانم باردار وجود داشته است
بیماری‌های پوستی از قبیل پسوریازیس، اگزما و آلرژی می‌تواند در طی بارداری تشدید می شوند. اگر فردی هستید که از قبل بیماری پوستی داشته‌اید و در حال حاضر باردار هستید، برای ادامه مصرف داروهای تجویز شده برای بیماری پوستی‌تان باید حتما با پزشک متخصص مشورت کنید، زیرا ممکن است این داروها برای بارداری‌تان مضر باشند و یا باید میزان آنها تغییر کند.
چگونه میتوان خارش را تسکین داد؟
از گرفتن دوش و حمام داغ بپرهیزید زیرا می تواند پوست را خشک تر کرده و خارش را تشدید کند. از صابون های ملایم استفاده کنید و دقت کنید که آنرا بخوبی آب کشی کنید و سپس به آرامی پوست را خشک کنید. پس از استحمام از کرم های مرطوب کننده استفاده کنید و ترجیحاً انواعی را که معطر نیستند انتخاب کنید زیرا بعضی از انواع عطریات می توانند پوست را تحریک کنند. گاهی از وان شاه بلوط استفاده کنید (فرآورده های شاه بلوط مخصوص استحمام را می توانید از داروخانه ها تهیه کنید). لباسهای نخی و گشاد بپوشید و هنگام گرمای روز از خانه خارج نشوید زیرا حرارت خارش را تشدید می کند.
آیا بروز بثورات برآمده و خارش دار بر روی شکم امری شایع است؟
در حدود 1 درصداز خانم ها به چنین عارضه ای دچار می شوند. این بثورات بصورت لکه های قرمز رنگ، برآمده و خارش دار شبیه به کهیر در طول ماه آخر یا دو ماه آخر سه ماهه دوم بارداری بر روی شکم ظاهر می شوند. این بثورات که پاپول ها یا کهیرهای خارش دار دوران بارداری (PUPPP) یا بثورات چند شکلی دوران بارداری نامیده می شوند، ابتدا در محل خطوط کشیدگی پوست شکم ظاهر می شوند و بعد به ران ها، باسن و گاهی بازوها کشیده می شوند. این بثورات خطری برای شما یا جنین ندارند ولی ممکن است خارش شدیدی داشته باشند. پوست شما را معاینه می کند و احتمالاً یک پماد تجویز می کنند تا خارش تسکین یابد. در موارد شدید باید یک دوره استروئید خوراکی به شما تجویز شود. PUPPP در اکثر خانم ها در عرض چند روز پس از زایمان از بین می رود و ناپدید می شود و خوشبختانه بندرت در بارداری های بعدی ظاهر میگردد.
بیماری پوستی که با شیوع کمتری خانم های باردار را گرفتار می کند خارش بارداری (prurigo gestationalis) نام دارد که با برآمدگی های کوچک و متعدد شبیه گزش حشره تظاهر می کند. این بثورات ممکن است هر یک از نواحی بدن را گرفتار سازد ولی احتمال بروز آنها در روی دست ها، پاها، بازوها، و ساق پاها بیشتر است. این بثورات با وجود اینکه آزاردهنده و خارش دار هستند خطری برای جنین ندارند. خارش بارداری در هر زمانی در طول بارداری ممکن است بوجود آید ولی احتمال بروز آن در سه ماهه دوم بارداری بیشتر است.
در موارد بسیار نادر بثورات بسیار خارش داری بوجود می آیند که ابتدا به شکل کهیر هستند و بعد تبدیل به تاول های بزرگی می‌شوند. این بثورات که به نام pemphigoid gestationalis نامیده می شوند (علیرغم آنکه این بیماری هیچ ارتباطی با ویروس تبخال (هرپس) ندارد herpes gestationalis نیز نامیده می شود)، معمولاً از ناحیه شکم و اغلب دور ناف شروع می شوند و گاهی به بازوهـا و ساق پاها کشیده می شوند.
این بیماری جدی تر از PUPPP است زیرا احتمال زایمان زودرس و نیز احتمال اختلال رشد جنین در آن بیشتر است. این بیماری معمولاً در سه ماهه سوم بارداری شروع می شود ولی ممکن است در هر زمان دیگری حتی در هفته اول پس از زایمان نیز شروع شود. این بثورات در طول دوران بارداری ممکن است چند بار ظاهر شوند و سپس فروکش کنند و اغلب بعد از زایمان نیز شعله ور می شوند. بروز این بثورات در بارداری های بعدی امری شایع است و معمولاً در بارداری های بعدی شدیدتر خواهد بود.در صورت وجود هر گونه بثورات آن را به اطلاع پزشک خود برسانید.
حتما اگر بثورات به بارداری مربوط نباشد بازهم بهتر است که پزشک آن را بررسی کند و در این زمینه توصیه های لازم را به شما بدهد و یا شما را به متخصص پوست ارجاع دهد.
آیا می توان خارش شدید را نشانه ای از یک اختلال شدید تلقی نمود؟
خارش شدید در سه ماهه دوم و یا از آن شایعتر، در سه ماهه سوم می تواند نشانه ای از کلستاز داخل کبدی در دوران بارداری محسوب شود که اختلالی کبدی است که 2% خانم های باردار به آن مبتلا می شوند و جنین را در معرض خطر قرار میدهد. این اختلال هنگامی بوجود می آید که صفرا بطور عادی در داخل مجاری صفرا به جریان در نمی‌آید و در نتیجه املاح صفراوی در پوست تجمع می یابند و به خارش کلی بدن می انجامد.
خارش ممکن است خیلی شدید باشد. این حالت بخودی خود بثوراتی ندارد ولی ممکن است بعلت خاراندن، پوست قرمز و ملتهب شود و خراشیدگی هایی در آن دیده شود. اگر تصور می کنید که کلستاز دارید، باید خیلی سریع به پزشک خبر دهید و تحت آزمایشات کبدی برای بررسی کار کبد و سونوگرافی برای کنترل وضعیت جنین قرار گیرید. درمان بستگی به جواب آزمایش و وضعیت جنین دارد و ممکن است لازم باشد که زایمان زودتر از موقع انجام گیرد. بعد از زایمان مشکل از بین می رود و البته ممکن است در بارداری های بعدی مجدداً این مشکل بوجود آید.