تفسیر آزمایش اسپرم

مایع منی طبیعی چگونه است ؟

مایع منی تازه به صورت لخته میباشد که در مدت ۵ تا۳۰ دقیقه بعد از انزال مایع میشود. بعد از مایع شدن ویسکوزیته ان اندازه گیری میشود. حجم مایع منی باید حداقل ۱٫۵ سی سی باشد. حجم کم مایع منی میتواند به علت انسداد، جمع اوری ناقص کمبود اندروژنی و یا انزال رتروگراد(به عقب) مایع منی باشد. حرکت اسپرم مهمترین معیار سنجش کیفیت مایع منی و میزان باروری به حساب میاد و بایستی ۱-۳ ساعت بعد از جمع اوری مایع منی بررسی شود.

معنی اصطلاحات آزمایش اسپرم (اسپرموگرام):

Concentration : غلظت اسپرم های زنده در واحد حجم – میلی لیتر

% Motility : درصد اسپرم های متحرک

% Morphology : درصد اسپرم های دارای مورفولوژی نرمال

Functional Sperm Concentration = FSC : غلظت اسپرم های دارای مورفولوژی نرمال و حرکت پیشرونده گرید ۳ و ۴ معادل a , b در واحد حجم – میلی لیتر

Motile Sperm Concentration = MSC : غلظت اسپرم های دارای حرکت پیشرونده گرید ۳ و ۴ معادل a , b در واحد حجم – میلی لیتر

Sperm Motility Index = SMI : اندکس کیفیت تمام نمونه با در نظر گرفتن تعداد و حرکت و مورفولوژی و میزان فضای آکروزومی اسپرم

Total Sperm in Sample : تعداد کل اسپرم های زنده در کل حجم نمونه

Total Functional Sperm in Sample : تعداد کل اسپرمهای دارای مورفولوژی نرمال و متحرک پیشرونده گرید ۳ و ۴ در کل حجم نمونه

Total Motile Sperm : تعداد کل اسپرم های متحرک در کل حجم نمونه

آزمایشات ماکروسکوپی اسپرم

* مایع شدن سیمن ( Liquefacation time )

مایع منی ، مایعی ویسکوز(کشدار) ، کدر ، سفید یا خاکستری و دارای بوی تند و زننده است و بلافاصله بعد از انزال منعقد (لخته) می شود . در دمای 37 درجه سانتی گراد در عرض 45-5 دقیقه به حالت شفاف و مایع در خواهد آمد . در یک نمونه طبیعی ، مایع شدن ( لیکوفیکیشن ) ، ظرف 30 دقیقه کامل می شود .

* حجم مایع منی ( Volume )

بعد از مایع شدن کامل ، تمام نمونه بوسیله پی پت و یا سرنگ به لوله آزمایش منتقل می شود و در این زمان حجم مایع منی اندازه گیری می شود . حجم نرمال مایع منی بین 1.5 تا 5 میلی لیتر است که حتماً باید در هر اسپرموگرام قید شود .

* ویسکوزیته ( Viscosity )

ویسکوزیته منی نیز مانند سایر مایعات با درجه حرارت تغییر کرده و گذشت زمان نیز آن را کاهش می دهد . بعد از مایع شدن کامل می توان به راحتی با مکش سرنگ میزان ویسکوزیته را مشخص نمود که به یکی از صورتهای زیر قابل مشاهده است :

Thin : آبکی بوده و به راحتی از پی پت خارج می شود .
Normal : حالت ژله ای یا آبکی نداشته و بصورت قطره قطره از پی پت ( سرنگ ) خارج می شود .
Some what thick : قدری حالت ژله ای دارد و به راحتی از پی پت ( سرنگ ) خارج می شود .
Thick : حالت ژله مانند شدیدی داشته و به راحتی نمی توان آن را به داخل سرنگ کشیده و یا از آن خارج نمود .

* تعیین PH اسپرم :

بعد از مایع شدن کامل ، PH را می توان با استفاده از نوار کاغذی مخصوص مشخص نمود . این کاغذ با تغییر رنگی که می دهد می تواند PH را به راحتی مشخص نماید .

PH طبیعی بعد از مایع شدن کامل بین 7.2 تا 7.8 است . با گذشت زمان یا وجود التهاب در اندامهای تولید مثل آقا، پ هاش مایع منی افزایش یافته و قلیایی می شود . بر عکس در مواردی که بیماریهای مزمن غده پروستات ، کیسه منی و اپی دیدیم وجود داشته باشد ، نمونه به طرف اسیدی شدن تغییر می کند.

آزمایشات میکروسکوپی اسپرم

Agglutination چسبندگی اسپرم ها به هم :

چسبیدن اسپرم ها به همدیگر که ممکن است بصورت سر به سر ، سر به دم ، دم به دم باشد . علت آن ترشح آنتی بادی ضد اسپرم می باشد ، آگلوتیناسیون بصورت few ، some ، most و all گزارش می دهد که حاکی از میزان تجمع اسپرم می باشد.

تعداد اسپرم در هر میلی متر مایع منی ml / countsperm

تعداد اسپرم در هر میلی لیتر را گزارش می کند که بوسیله هموسیتومتر نئوبار انجام می شود . در سال 1980 میلادی سازمان بهداشت جهانی ( who ) با بررسی مطالعات محققین مختلف اعلام نمود که حد نرمال برای تعداد اسپرمها حداقل 20 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر مایع منی است و این میزان برای باروری کافی است به شرط آنکه عکس العمل اکروزومی ، مرفولوژی و حرکت اسپرمها در حد طبیعی باشد و اگر در هر میلی لیتر از نمونه بیش از 250 میلیون اسپرم و جود داشته باشد ، نمونه را پلی اسپرمی می نامند .یعنی تعداد اسپرم بیش از حد معمول .

Total / countsperm تعداد کل اسپرم در نمونه

از حاصل ضرب ml / countsperm در حجم مایع منی بدست می آید که حد طبیعی آن 40 میلیون به بالا می باشد.

تست قابلیت زنده ماندن ( viability )

برای شناسایی اسپرمهای زنده متحرک و غیر متحرک از اسپرمهای مرده ، می توان از رنگ آمیزی فوق حیاتی استفاده نمود که در نمونه طبیعی 75% یا بیشتر اسپرمها زنده می باشد .

ارزیابی تحرک اسپرم ( motility )

پارامتر اصلی در تعیین کیفیت مایع منی ، تحرک اسپرمها است . چون اسپرمهای غیر متحرک قادر به عبور از مجاری تناسلی زن نبوده و نمی تواند تخمک را بارور سازد .

درجات تحرک اسپرم :

Class A : اسپرمهایی که با سرعت یک میدان میکروسکوپی را بطور مستقیم طی می کنند .(خوب)
Class B: اسپرمهایی که در میدان میکروسکوپی حرکت رو به جلو دارند ولی یک میدان را به طور مستقیم طی نمی کنند .(معمولی)
Classs C : اسپرمهایی که حرکت رو به جلو ندارند یا بصورت لرزشی حرکت داشته و یا بصورت حرکت دورانی یا رفت و برگشتی دارند .(ضعیف)
Class D : اسپرمهایی که هیچ گونه حرکتی ندارند .(بد)

ذکر این نکته ضروری است که نمونه اسپرموگرام نرمال باید دارای حداقل 60-50 درصد اسپرمهای متحرک و با حداقل سرعتی برابر با کلاس B می باشد .

علت حرکت غیر طبیعی و ضعیف اسپرم میتواند عفونت ، آنتی بادی ضد اسپرم ، انسداد ناقص مجرای انزال ، نقصان هورمون FSH ، LH و واریکوسل باشد.

*مورفولوژی اسپرم ها

بعد از ارزیابی تحرک و تعداد اسپرمها ، مورفولوژی اسپرم را می توان عامل مهمی در باروری مردان است .

ارزیابی مورفولوژی بصورت کمی و کیفی بوده و شامل تشخیص اسپرمهای نرمال از اسپرمهای غیر نرمال و... است .

مورفولوژی غیر طبیعی اغلب با کمبود تحرک و تعداد اسپرمها همراه است .

شکلهای مختلف اسپرم :

در ارزیابی مایع منی ، اسپرم طبیعی یک سر بیضی شکل با محیط منظم دارد . کلاهک آکروزوم حدود دو سوم سر را پوشانده ، قطعه میانی با محور طولی سر در یک راستا است و 8-7 میکرومتر طول دارد ، قسمت اصلی نیز دارای پیرامونی منظم بوده و حدود 45 میکرومتر طول دارد .

اسپرم غیر طبیعی ممکن است دو سر و یا یک سر ماکروسفال (خیلی بزرگ) ، میکروسفال (خیلی کوچک) ، گرد ، نامنظم ، باریک ، گلابی شکل و یا سنجاقی داشته باشد .

اشکال غیر طبیعی دم ممکن است بصورت کج ، پیچ خورده دو دم ، کوتاه ، گره خورده و یا همراه با زواید سیتوپلاسمی مشاهده شود.

برچسب ها روش های پیشرفته درمان نازایی نازایی مردان باروری