علت عدم تخمک گذاری در برخی خانم ها

فرآیند تخمک گذاری به معنی آزاد شدن تخمک، (سلول تخم) از تخمدان به لوله فالوپ است. بنابراین تخمدان بانی اصلی در انتشار تخمک و فرآیند تخمک گذاری است. اگر زنی در طول زمان تخمک گذاری، رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشد، تخمک آزاد شده قادر است با اسپرم وارد شده به بدن او، بارور شود. در این حالت است که بارداری عملا اتفاق افتاده است. البته روند تولید تخمک و باردار شدن به همین راحتی نیست و عوامل مختلفی در آزاد شدن تخمک و یا عدم تخمک گذاری در بدن زنان نقش دارند. علاوه بر این، فرآیند تخمک گذاری نیازمند هماهنگی پیچیده ای بین اعضا مختلف است. پس فرآیند تخمک گذاری، میزبان عوامل مختلفی است که نیازمند دقت و هماهنگی زیادی هستند. شاید به دلیل همین پیچیدگی باشد که در بدن برخی از زنان تخمک گذاری انجام نمی شود. در حقیقت تخمک گذاری یک اتفاق در چرخه قاعدگی است. تولید تخمک نشان از پایان فاز اول، و آغاز فاز دوم چرخه قاعدگی دارد.

قبل از تخمک گذاری

فاز اول که مرحله فولیکولی نام دارد، از اولین روز از آخرین دوره قاعدگی شروع می شود. در این مرحله بدن دو هورمون ترشح شده از غده هیپوفیز و دو هورمون ترشح شده از تخمدان در اختیار دارد FSH )هورمون محرک فولیکول) و LH )هورمون لوتئینی) در غده هیپوفیز آزاد شده و به وسیله جریان خون به تخمدان می رسند. قبل از تخمک گذاری، فولیکول کم کم رشد می کند تا به بلوغ رسیده و سپس تخمک از خود آزاد می کند. مرحله فولیکولی در اینجا به پایان می رسد.

پس از تخمک گذاری

در این مرحله، فولیکول تبدیل به جسم زرد (تخمک) شده و هورمون های استروژن و پروژسترون ترشح می کند. تخمک به سمت لوله فالوپ که در پایین بدن قرار دارند حرکت می کند و در آنجا برای لقاح منتظر اسپرم می ماند. این در حالی است که بدن در حال ترشح استروژن و پروژسترون است تا پوشش داخلی رحم (آندومتر) آماده شود. اگر لقاح رخ دهد، تخمک بارور شده آماده کاشت در رحم می شود. در این حالت است که می گوییم بارداری اتفاق افتاده است. عمل تخمک گذاری در طول دوران بارداری، پس از زایمان و حتی در طی دوران شیردهی اتفاق نخواهد افتاد.

اگر نشانی از بارداری مشاهده نشود، بعد از ۱۲ تا ۱۶ روز پس از تخمک گذاری، قاعدگی بعدی رخ خواهد داد. با قاعدگی پوشش داخلی ضخیم رحم (آندومتر) که برای بارداری آماده شده است، از بدن به شکل خون و لخته خون خارج می شود. از شروع پریود، دوره قاعدگی بعدی حساب می شود. یعنی روز اول پریود یک زن روز اول چرخه قاعدگی او است. سطح استروژن، پروژسترون، FSH و LH در دوره خونریزی به تدریج افت کرده و تخمدان، برای تخمک گذاری بعدی آماده می شود.

چرخه Anovulatory و علل عدم تخمک گذاری

اگر تخمک گذاری در چرخه قاعدگی رخ ندهد به آن چرخه، چرخه anovulatory گفته می شود. در واقع عدم تخمک گذاری بدان معنی است که تخمک گذاری رخ ندهد. عدم تخمک گذاری یکی از دلایل شایع ناباروری در زنان است. برای تخمک گذاری به شیوه صحیح و درست به موارد زیر نیاز است:

تخمدان سالم با فولیکول کافی حاوی تخمک (سلول های تخم)
هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) از غده هیپوفیز
هورمون (GnRH) که باعث تحریک غده هیپوفیز برای انتشار FSH می شود.

اگر چه ساده لوحانه است، اما این سه عامل برای تخمک گذاری ضروری هستند. عوامل مختلف دیگری نیز می توانند بر روی تخمک گذاری تاثیر بگذارند اما اگر تخمدان سالم باشد، هیپوفیز و هیپوتالاموس به طور طبیعی تنظیم باشند و هیچ اختلالی در انتشار FSH وجود نداشته باشد، تخمک گذاری باید رخ دهد. به طور کلی علت عدم تخمک گذاری در زنان به شرح زیر می باشد:

بیماری های تخمدان

برخی از بیماری های تخمدان هستند که می توانند بر روی تخمک گذاری تاثیر بگذارند. در این موارد تخمدان ها تمایلی ندارند که به هورمون FSH پاسخ دهند. در این حال فولیکول ممکن است بالغ نشده و تخمک (سلول های تخم) منتشر نشود. اصلی ترین بیماری های تخمدان که می توانند بر روی عدم تخمک گذاری تاثیر بگذارند عبارتند از:

* سرطان تخمدان که در آن یک تومور بدخیم در تخمدان رشد می کند. سرطان می تواند بافت های سالم تخمدان را از بین ببرد، ترشح هورمون را مختل کرده و باعث عدم تخمک گذاری شود. با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید که سرطان تخمدان اغلب اوقات یک تخمدان را درگیر می کند. در نتیجه تخمدان دیگر سالم است و می تواند به فعالیت خود ادامه دهد.

* تومورهای خوش خیم تخمدان با ترشح مقادیر زیادی از هورمون هایی مانند استروژن در مکانیسم تخمک گذاری و بازخورد هیپوتالاموس برای تحریک غده هیپوفیز جهت ترشح FSH، اختلال ایجاد می کنند.

* نارسایی زودرس تخمدان بیماری است که در آن فولیکول ها تهی شده و کارایی خود را از دست می دهند. زمانی که این اتفاق قبل از ۴۰ سالگی زنی رخ دهد به آن نارسایی تخمدان یا هیپوگنادیسم گفته می شود. اگر چه این وضعیت گاهی اوقات به یائسگی زودرس نیز اتلاق می شود. اما این تعبیر برای چنین اتفاقی اشتباه است.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) نیز بیماری است که در آن تعدادی زیادی کیست در تخمدان به وجود آمده و بافت های سالم تخمدان را از بین می برند. سندرم تخمدان پلی کیستیک بیماری است که در درجه اول به هورمون ها ذکر شده در فرآیند تخمک گذاری ارتباط دارد. در این بیماری سطح آندروژن بالا می رود و اغلب مقاومت به انسولین وجود دارد.

* زخم تخمدان ممکن است از عمل جراحی یا عفونت ایجاد شده و موجب عدم تخمک گذاری شود. به غیر از زخم، هر بیماری دیگری که موجب التهاب در تخمدان شود و بافت اسکار و گوشت اضافی در تخمدان ایجاد کند، بر روی فرآیند تخمک گذاری موثر است.

* آسیب به تخمدان ممکن است بر اثر التهاب ایجاد شود. در این شرایط انتشار سلول تخم (تخمک گذاری) رخ نمی دهد. این عارضه ممکن است بر اثر جراحی، پرتو درمانی، عفونت ها و مسمومیت با مواد شیمیایی رخ دهد. در بدترین حالت این اختلالات، بافت اسکار تشکیل می شود.

مشکلات هورمونی

با وجود عدم تخم گذاری ممکن است بدن زن میزبان مشکلات هورمونی باشد. اگر چه هورمون اصلی که تنظیم کننده تخمک گذاری است و آن را کنترل می کند در غده هیپوفیز ترشح می شود، اما این غده نیز به نوبه خود تحت تاثیر هورمون های دیگر است. برخی از شایع ترین مشکلات هورمونی که منجر به عدم تخمک گذاری می شوند عبارتند از:

سندرم تخمدان پلی کیستیک بیماری است که در آن،با وجود سطح نرمال و یا حتی افزایش سایر هورمون های جنسی، سطح هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) کمتر از حد طبیعی است. کیست در تخمدان و مقاومت به انسولین معمولا در این موارد دیده می شود.

مشکلات ترشح FSH از غده هیپوفیز در نتیجه مانع از تخمک گذاری می شود. مشکلاتی که به غده هیپوفیز آسیب می زنند معمولا ناشی از جراحی مغز و اعصاب، قرار گرفتن در معرض اشعه، تومورهایی مانند آدنوم هیپوفیز و سکته هیپوفیز می باشند.

اختلالات موجود در هیپوتالاموس، انتشار هورمون (GnRH) که هومون FSH مترشحه از غده هیپوفیز را تنظیم می کند، را متوقف می کند. شایع تر علل اختلالات هیپوتالاموس که بر تخمک گذاری تاثیر می گذارند شامل تومورها، ضربه به سر و قرار گرفتن در معرض اشعه می باشند.

اختلالات تیروئید، اعم از پرکاری تیروئید و یا کم کاری تیروئید، می توانند بر روی تخمک گذاری و همچنین قاعدگی تاثیر بگذارند.

هیپرپرولاکتینمی که در آن سطح پرولاکتین در خون بالاتر از حد طبیعی است. این اختلال مانع ترشح GnRH می شود.

هیپرانسولینمی که در آن سطح انسولین خون بالاتر از حد طبیعی است و معمولا نتیجه آن مقاومت به انسولین است.

نارسایی آدرنال که در آن غده آدرنال (فوق کلیوی) کمتر از میزان طبیعی آندروژن (هورمون جنسی مردانه) منتشر می کند.

سندرم کوشینگ بیماری است که با قرار گرفتن در معرض طولانی مدت و یا زیاد از حد کورتیزول (هورمون ترشح شده از غدد آدرنال) ناشی می شود.

علل دیگر عدم تخمک گذاری

چند علت دیگر که می توانند از تخمک گذاری جلوگیری کنند وجود دارد. برخی از این عوامل تحت تاثیر سطح هورمون ها و برخی دیگر تحت تاثیر تخمدان قرار دارند. اما مواردی هم وجود دارد که مکانیسم دقیق برای تاثیر گذاری بر روی عدم تخمک گذاری ندارند. این موارد عبارتند از: