زگیل تومور پوستی کوچک بی‌خطری است که عامل ایجاد آن ویروسی به نام ویروس پاپیلوم انسانی است. شکل زگیل به نوع زگیل و محل آن بستگی دارد. زگیل مقعدی برآمدگی یا زائده گوشتی یا پوستی کوچکی است که روی ناحیه تناسلی یا مقعد یا کنار آن ایجاد می‌شود. زگیل مقعدی معمولاً بدون درد است و خطر جدی به دنبال ندارد. با این حال زگیل مقعدی ظاهر ناخوشایندی دارد و باعث ناراحتی و اضطراب می‌شود.
زگیل مقعدی عارضه شایعی است که افراد بسیاری با آن مواجه می‌شوند. زگیل مقعدی خطرناک نیست و روش‌های موثر بسیاری برای درمان آن وجود دارد. بهترین روش برای درمان زگیل مقعدی با توجه به اندازه و محل زگیل و عامل‌های دیگر انتخاب می‌شود. متخصص زنان و زایمان درمان مناسب را پس از بررسی وضعیت زگیل در جلسه مشاوره توصیه می‌کند.
زگیل مقعدی
زگیل مقعدی (کوندیلوما آکومیناتا) عارضه‌ای است که اطراف و داخل مقعد یا در ناحیه تناسلی مشاهده می‌شود. زگیل مقعدی ابتدا به صورت زائده‌ها یا لکه‌هایی مشخص می‌شود که معمولاً به کوچکی سر سوزن است و به تدریج بزرگ می‌شود و کل ناحیه مقعدی را می‌پوشاند. زگیل کنار مقعد معمولاً گوشتی یا مایل به قهوه‌ای است و چون عموماً با درد یا ناراحتی همراه نیست، ممکن است بیمار از وجود آن آگاه نباشد. برخی بیماران علائمی چون خارش، خونریزی، ترشح مخاط و یا احساس برآمدگی یا وجود توده را در ناحیه مقعدی تجربه می‌کنند.
علل
عامل ایجاد زگیل ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) است و از راه تماس مستقیم منتقل می‌شود. ویروس پاپیلوم انسانی شایع‌ترین بیماری مقاربتی (STD) است. شایان ذکر است که آمیزش مقعدی تنها راه ابتلا به این بیماری نیست. هر نوع تماس با ناحیه مقعدی (برای مثال تماس دست با این ناحیه یا تماس با ترشحات مقعدی همسر) برای ابتلا به این عفونت ویروسی کافی است. ممکن است فردی مدت‌ها قبل در معرض ویروس پاپیلوم انسانی بوده باشد یا در رابطه با شریک جنسی قبلی خود مبتلا شده باشد و پس از یک مدت طولانی با زگیل مقعدی مواجه شود.
تشخیص
هرچند صحبت کردن درباره ناحیه تناسلی و مقعد کاری دشوار است و ممکن است بیمار خجالت بکشد، اما در هر حال لازم است جهت بررسی عامل‌های خطر به سوالات پزشک درباره سابقه آمیزش مقعدی، مثبت بودن آزمایش HIV یا ابتلا به بیماری‌های مزمن ضعیف کننده سیستم ایمنی بدن، سابقه پیوند عضو و مصرف دارو برای درمان بیماری‌های التهابی روده و روماتیسم پاسخ دهد.
معاینه بالینی عمدتاً بر معاینه مقعدی ـ روده‌ای و معاینه پرینه (ناحیه لگن) متمرکز است که در آن ناحیه واژن یا آلت تناسلی مردان برای یافتن زگیل بررسی می‌شود. معاینه مقعد و راست روده با انگشت نیز به منظور تشخیص افتراقی و اطمینان از عدم وجود توده انجام می‌شود. آنوسکوپی معمولاً برای مشاهده داخل کانال مقعد و اطمینان از نبود زگیل‌های بیشتر توصیه می‌شود. برای انجام آنوسکوپی دستگاه کوچکی به اندازه انگشت داخل مقعد وارد می‌شود. معاینه با اسپکولوم نیز در کنار معاینه واژن زنان انجام می‌شود.
درمان زگیل مقعدی
دارو درمانی
اگر زگیل بسیار کوچک و فقط روی پوست اطراف مقعد باشد، احتمالاً با استعمال داروی موضعی در مطب و یا در خانه درمان می‌شود. اسید پودوفیلین، تری کلرواستیک و اسید بی کلرو استیک داروهای موضعی پرکاربردی هستند که مستقیماً روی زگیل زده می‌شود. بیمار پس از استفاده از دارو فقط با ناراحتی یا سوزش مختصری روبرو می‌شود و می‌تواند بلافاصله پس از درمان در محل کار حاضر شود. متخصص زمان شستن دارو را به بیمار اطلاع می‌دهد. داروهای موضعی که برای زگیل‌های کوچک و مصرف در خانه تجویز می‌شود، عبارت است از: ایمیکوئیمود یا پماد 5-FU. البته این که آیا این داروها می‌تواند زگیل را به طور کامل از بین ببرد یا خیر، مشخص نیست. از عوارض جانبی این داروها می‌توان به تحریک پوست، سوزش و ضایعه‌ها و زخم‌های پوستی دردناک اشاره کرد. چنانچه در دوره مصرف دارو با عوارض جانبی شدید مواجه شدید، مصرف پماد را بلافاصله قطع کنید و با پزشک تماس بگیرید.
کرایوتراپی
پزشک با استفاده از نیتروژن مایع زگیل کنار مقعد را منجمد می‌کند. کرایوتراپی درمانی سرپایی و در مطب قابل انجام است.
لیزر
لیزر روشی موثر برای از بین بردن قطعی و کامل زگیل مقعدی است.
جراحی
نتایج جراحی آنی است، اما عمل باید با استفاده از بی‌حسی موضعی و داروهایی مانند نوواکائین یا تحت بیهوشی عمومی یا نخاعی انجام شود. نوع بی‌حسی و بیهوشی به تعداد و محل دقیق زگیل‌ها بستگی دارد. سوزاندن (فولگوراسیون)، بریدن و جدا کردن زگیل یا ترکیبی از این دو روش برای درمان زگیل‌های مقعدی بزرگتر داخلی و خارجی انجام می‌شود.
دوران بهبود
جراحی زگیل مقعدی معمولاً سرپایی است. اکثر بیماران تا چند روز پس از درمان از ناراحتی متوسطی رنج می‌برند که با مصرف مسکن‌های تجویز شده کنترل می‌شود. برخی بیماران، بسته به گستردگی بیماری، می‌توانند فردای روز جراحی در محل کار حاضر شوند، حال آن که تعدادی از بیماران باید چند روز تا چند هفته مرخصی بگیرند. درد، ناراحتی و خونریزی خفیف در دوران بهبود طبیعی است و ممکن است تا چند هفته استمرار داشته باشد. اما خونریزی شدید غیرعادی است و بیمار باید در صورت خونریزی شدید پزشک را مطلع کند. ترشحات یا رطوبت شفاف، مایل به زرد یا خونی در چند روز یا چند هفته پس از درمان نگران کننده نیست. گذاشتن نوار روی موضع درمان و تعویض مرتب پانسمان، رطوبت و خارش ناشی از ترشح را کاهش می‌دهد.
اگر زگیل بزرگ باشد و ناحیه گسترده‌ای را بپوشاند، متخصص جراحی را در چند مرحله انجام می‌دهد. ویروس عامل ایجاد زگیل می‌تواند بدون ایجاد ظاهری غیرعادی در پوست پنهان شود و زگیل پس از چند ماه بروز یابد. زگیل‌های جدید را معمولاً می‌توان در مطب درمان کرد. سرعت ایجاد زگیل‌های جدید گاهی آن‌قدر بالا است که درمان آن در مطب امکان‌پذیر نیست یا بسیار دردناک است. در این شرایط یک یا دو جراحی سرپایی دیگر انجام می‌شود.
بیمار باید تا چند ماه پس از مشاهده آخرین زگیل در فواصل زمانی منظم به پزشک مراجعه کند تا اطمینان حاصل شود که زگیل جدیدی ایجاد نشده است. بیمار باید در زمان‌های تعیین شده یا در صورت مشاهده ضایعات جدید یا بروز علائم جدیدی مانند درد یا خونریزی مقعدی به پزشک مراجعه کند.
برای پیشگیری و دوباره مبتلا نشدن به این عارضه رابطه جنسی ایمن، محافظت با کاندوم یا فقط با یک نفر رابطه جنسی داشتن، از سرایت بیشتر ویروس پاپیلوم انسانی جلوگیری می‌کند. شرط احتیاط آن است که همسر فرد مبتلا نیز، حتی در صورت نداشتن علائم، معاینه شود تا اطمینان حاصل شود که دچار زگیل مقعدی یا دیگر بیماری‌های مقاربتی نیست.
پیشگیری
مطمئن‌ترین روش برای پیشگیری از قرار گرفتن در معرض ویروس پاپیلوم انسانی یا دیگر بیماری‌های مقاربتی داشتن یک رابطه جنسی ایمن و بی‌خطر است. از آنجایی که بسیاری از بیماران از ابتلا به این عارضه آگاه نیستند، خویشتن‌داری جنسی و استفاده از کاندوم، احتمال آلوده شدن با ویروس عامل زگیل را کاهش می‌دهد. البته اگرچه استفاده از کاندوم در تمام رابطه‌های جنسی احتمال این عفونت ویروسی را کاهش می‌دهد، اما چون ویروس از راه تماس مستقیم منتقل می‌شود و می‌تواند در ناحیه‌های پوشیده نشده با کاندوم نیز زندگی کند، کاندوم احتمال ابتلا به بیماری را کاملاً از بین نمی‌برد. شرط احتیاط آن است که همسر فرد مبتلا نیز، حتی در صورت نداشتن علائم، معاینه شود تا اطمینان حاصل شود که دچار زگیل کنار مقعد یا دیگر بیماری‌های مقاربتی نیست.
اگر زگیل برداشته نشود، معمولاً بزرگتر می‌شود و تکثیر می‌گردد. همچنین اگر زگیل درمان نشود، خطر ابتلا به سرطان مقعد در ناحیه وجود زگیل افزایش می‌یابد. خوشبختانه احتمال ابتلا به سرطان مقعد بسیار پایین است.