بلوغ در دختران

۱۲ـ۹ سالگی برای بسیاری از نوجوانان به معنی مرحله‌ای جدید از زندگی است که با تغییرات ویژه‌ای در بدن آشکار می‌شود. در این دوره باید آمادگی‌های لازم در مورد بلوغ جنسی و تغییرات ناشی از آن (به‌ویژه در دختران) ایجاد شود.
این مرحله که با آغاز نوجوانی و بلوغ همراه است، می‌تواند نگرانی‌های ویژه‌ای را در فرد ایجاد کند که از مسائل مربوط به بلوغ و تغییرات ناشی از آن سرچشمه می‌گیرد. دختران ده‌ساله‌ای که تغییرات بدنی ناشی از این دوره را تجربه می‌کنند نسبت به‌خود حساس‌تر شده و از بلندی یا کوتاهی قد خود نسبت به همسالان نگرانند. به‌علاوه بزرگ شدن و جوانه‌زدن سینه‌ها نیز ممکن است برای آنها نگرانی‌هائی به‌وجود آورده و فکر کنند نسبت به سایر دوستانشان ظاهر زنانه‌تری پیدا کرده‌اند.

تغییرات فیزیکی ناشی از بلوغ

بلوغ به‌عنوان مرحله‌ای از زندگی تعریف می‌شود که طی آن تکامل غدد جنسی منجر به بروز صفات ثانویه جنسی، جهش رشدی و ایجاد قدرت باروری در فرد می‌شود. این تغییرات به‌واسطه هورمون‌های جنسی رخ می‌دهند.
ترشح ماده‌ای از هیپوتالاموس که منجربه تولید هورمون‌های جنسی در هیپوفیز می‌شود، می‌تواند تولید هورمون‌های جنسی دیگری را در اندام‌های جنسی تحریک نماید.
این هورمون‌ها مسئول رشد پستان‌ها و رحم در دختران و تمام صفات ثانویه جنسی در پسران هستند. هورمون جنسی مردانه‌ای که از غده فوق کلیه ترشح می‌شود مسئول ایجاد موهای جنسی در دختران و کمک به رشد این موها در پسران است.

مراحل بلوغ در دختران:

بلوغ در دختران زودتر از پسران رخ می‌دهد. بلوغ در دختران معمولا در سنین ۹ تا ۱۳ سالگی اتفاق می افتد، اما دخترانی هم هستند که زودتر و یا دیرتر بالغ می شوند. هورمون هایی مانند استروژن، فرآیند بلوغ را انجام می دهند.

اولین مرحله بلوغ در این جنس با جوانه‌زدن پستان‌ها در سنین ۱۰ تا ۱۱ سالگی رخ آغاز شده و با رشد موهای زهار و زیربغل ادامه می‌یابد. جهش رشدی معمولاً نسبت به پسران زودتر رخ می‌دهد و با اولین عادت ماهانه که در سن ۱۱ تا ۱۲ سالگی رخ می‌دهد کامل می‌شود. فاصله بین آغاز بلوغ و اولین قاعدگی ۲ تا ۵/۲ است.

 ۹ تغییر بدن هنگام بلوغ دختران

1. رشد سینه ها

در دوران بلوغ سینه ها بزرگ می شوند. اگر یکی از سینه ها کوچکتر از دیگری باشد، جای نگرانی ندارد، زیرا بعد از مدتی هر دو سینه به یک اندازه خواهد شد.

2.  رشد قدی

در طی دوران بلوغ، رشد قدی ادامه می یابد. در برخی، رشد به سرعت اتفاق می افتد که به نام “جهش ناگهانی رشد” خوانده می شود. این جهش رشد، بین سنین ۹ تا ۱۱ ساله دیده شده است.

افرادی که دارای این فوران رشد هستند، هر سال حدود ۱۰ سانتی متر افزایش قد خواهند داشت. اما مثل بقیه موارد بلوغ، رشد ممکن است سریع و یا کند باشد.

3. رشد موهای جدید

 دخترخانمی ممکن است متوجه شود که در مناطقی از بدن که هیچ وقت مویی وجود نداشت، حالا مقداری مو رویش کرده است، مناطقی مثل زیر بغل، پاها و … .

در ابتدا این موها روشن و نازک هستند، اما با گذشت زمان تیره و ضخیم می شوند.

4. مراقبت از پوست

اگر پوستتان، جوش زد، نگران نباشید. حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد افراد در سن بلوغ، جوش می زنند. در واقع، زدن جوش جزء اولین علائم دوران بلوغ می باشد. این جوش ها ممکن است روی صورت، بالای سینه و یا پشت دیده شوند.

در طی دوران بلوغ، فعالیت غده های چربی زیاد می شود و موجب بروز جوش می شود. استرس، عادت ماهانه و مواد آرایشی چرب نیز باعث بوجود آمدن جوش می شوند

معمولا جوش های دوران بلوغ، با اتمام این دوران، از بین خواهند رفت.

5. افزایش تعریق

اگر خیلی عرق می کنید، این را بدانید که شما اولین نفری نیستید که از این موضوع رنج می برید.

ناگهان در طی دوران بلوغ، ۲ تا ۴ میلیون غده عرق در بدن فعال می شوند. هنگامی که عصبانی می شوید و یا در محیط گرمی قرار می گیرید، بیشتر عرق می کنید.

تعریق بیشتر در زیر بغل صورت می گیرد. اگر می خواهید از بوی بد عرق خلاص شوید، به طور مرتب حمام کنید و از مواد ضدتعریق  استفاده کنید.

6. ترشحات

در طی دوران بلوغ، ترشحات واژن دیده می شود. این ترشحات به رنگ زرد یا سفید است.

اگر خارش، بوی بد و یا ناراحتی در واژن داشتید، با مادر خود صحبت کنید، زیرا این می تواند نشانه ای از عفونت باشد.

7. تغییر شکل بدن

دختران در مقایسه با پسران، دارای چربی بدن بیشتری هستند.

در طی دوران بلوغ، ممکن است متوجه شوید که بدنتان دارای چربی های بیشتری نسبت به قبل است.

در ابتدا، ممکن است متوجه چربی شکم شوید. اما بعد از مدتی، کمر کوچکتر و باسن و ران ها بزرگتر خواهند شد.

8. مراقبت از دندان ها

در دوران بلوغ، هورمون های اضافی در بدن موجب بروز مشکلاتی در دهان می شوند. لثه ها ممکن است حساس‌تر و متورم شوند.

لذا باید همیشه مسواک بزنید و بعد از غذا، با نخ دندان لای دندان هایتان را تمیز کنید.

رعایت بهداشت دهان و دندان باعث جلوگیری از ایجاد بوی بد دهان، خونریزیهای لثه ای و دیگر مشکلات می شود.

9. عادت ماهیانه

خونریزی ماهیانه، در سنین ۹ تا ۱۶ سالگی رخ می دهد. در این دوران، باید بهداشت را کاملا رعایت کنید و همیشه نوار بهداشتی همراه خود داشته باشید.

معمولاً آخرین تغییری که در سیر تکاملی بلوغ رخ می دهد، «قاعدگی» یا «عادت ماهیانه»(menstruation) است که نشان می دهد دختر به حداکثر رشد نوجوانی و بلوغ خود رسیده است.
مجموعه این تغییرات ناشی از ترشح هورمون استروژن تخمدان ها است که منجر به تخمک گذاری و خونریزی های ماهیانه می شود.

تخمک گذاری معمولاً ۲ _ ۱ سال بعد از شروع قاعدگی ایجاد می شود و دختر را برای ازدواج و حاملگی آماده می کند. دستگاه تولیدمثل در دخترها شامل، رحم (محلی که جنین در آن رشد می کند)، مهبل (مجرایی که از رحم به خارج کشیده می شود)، دهانه رحم (مجرای اتصالی از رحم به مهبل)، تخمدان ها ( اندام هایی که همه تخمک ها در آن نگهداری می شوند) و لوله فالوپ که از تخمدان ها تا رحم امتداد یافته اند،  است.

در هریک از تخمدان های بدن دختر تقریباً ۴۰۰۰۰۰ تخمک وجود دارد که از هنگام تولد دختر در تخمدان های کوچک او وجود دارند. با نزدیک شدن بلوغ، تخمدان ها با تاثیر گرفتن از هورمون های ترشح شده از مغز، شروع به فعالیت می کنند.

نخستین نشانه فعالیت تخمدان ها این است که تقریباً هر ماه یکی از تخمک ها شروع به رشد،  بلوغ و حرکت به سوی رحم می کند و پریودهای ماهیانه آغاز می شود. هم زمان با حرکت تخمک از تخمدان، رحم شروع به ساختن آستری از بافت خونی تازه می کند تا فضای رحم را برای باروری تخمک آماده سازد.

چنانچه عمل باروری در این هنگام رخ ندهد، تخمک در رحم نمی ماند و به همراه آستر رحم (بافت خونی) از طریق دهانه رحم وارد مهبل می شود و از بدن خارج می گردد. حدود دو هفته بعد تخمک دیگری به همین ترتیب از تخمدان دیگر آزاد می شود و پس از طی همین سیکل،  مجدداً دفع می شود. ریزش خون درون رحم حدود ۸ _ ۲ روز طول می کشد که در خانم ها و دخترها متفاوت است.

مقدار آن به طور متوسط ۳۰ میلی متر (۶ _ ۴ قاشق غذاخوری) است. طول مدت پریود در دخترها (و البته در خانم ها) متغیر است و از ۲۲ روز تا ۳۵ روز طبیعی تلقی می شود، ولی به طور متوسط این فاصله ۲۸ روز است.

• نخستین پریودهای ماهانه
سن شروع پریودهای ماهیانه به طور دقیق قابل پیش بینی نیست،  اما در اغلب موارد تابع الگوی خانوادگی است، یعنی اگر پریود مادر زود شروع شده باشد، این احتمال وجود دارد که فرزند دختر هم زود پریود شود. در صد سال گذشته، سن شروع پریود در دخترها کم شده است. ممکن است این امر به دلیل تغذیه بهتر و سلامت جسمانی دخترها باشد. امروزه سن میانگین شروع پریودهای ماهیانه حدود ۱۲ _ ۱۱ سالگی است. هنگامی که اولین پریودها آغاز می شوند،  ترشحات آن رنگ قرمز و روشن نیست، بلکه متمایل به قهوه ای و به مقدار کم است و غالباً منظم هم نیست. برای بیشتر دخترها یک سال و یا حتی ۱۸ ماه طول می کشد تا خون ریزی ماهیانه آنها مرتب شود. بیشتر دخترها در حین روزهای پریودشان دچار دردهای جسمانی مثل دل درد، سرگیجه، سردرد، کمر درد و… می شوند. بیماری های عمده این دوره عبارتند از : قاعدگی دردناک (دیس منوره)، سندرم پیش از قاعدگی (پی.ام.اس) و عدم قاعدگی (آمنوره).

• قاعدگی دردناک
برخی از دخترها در طول روزهای پریود خود دچار انقباض های دردناک عضلانی می شوند که از حالات بسیار ضعیف تا شدیدترین حالت را دربر می گیرد. علت این امر ترشح بیش از اندازه هورمون پروستاگلاندین است. این هورمون با ایجاد انقباض های منظم و قوی در رحم موجب بیرون راندن جنین از رحم، هنگام زایمان می شود. برای تسکین این گونه دردها می توان با تجویز پزشک قرص های مسکن (مثل ایبوبروفن و یا مفنامیک اسید) استفاده نمود.

• سندرم پیش از قاعدگی
برخی از دخترها در روزهای پریود خود کج خلق،  افسرده، بی حال، عصبانی و بسیار حساس می شوند. علت این امر بسیار پیچیده است؛ زیرا در روزهای پریود چندین عضو بدن و هورمون های مختلف آن دچار تغییرات گوناگونی می شوند. تقریباً نیمی از دخترهایی که احساس افسردگی می کنند، دچار کمبود نسبی ویتامین B6 می شوند که می توان با مراجعه به پزشک علت دقیق و درمان آن را جویا شد.

• تاخیر در قاعدگی
عدم وقوع قاعدگی اگر به دلیل حاملگی نباشد، معمولاً ناشی از بیماری های دستگاه سوخت و ساز بدن یا علت های دیگر است که باید به پزشک متخصص زنان مراجعه نمود.

    راهنمایی های والدین

والدین و به ویژه مادران می توانند با رفتارها و عکس العمل های معقول و درستی که در زمینه بلوغ دختران شان از خود نشان می دهند، شروع پریودهای ماهیانه را برای آنان یک فرآیند طبیعی و ارزشمند تلقی کنند و آن را نشانه سلامت جسمانی آنان بدانند. دادن آگاهی های لازم درباره تحولات دوران بلوغ به دخترها موجب آرامش و امنیت خاطر آنان می شود. بدیهی است شروع عادت ماهیانه برای هر دختری تجربه ای منحصر به فرد است، ولی داشتن اطلاعات و پیش زمینه های ذهنی می تواند از اضطرار، تشویش و نگرانی آنان بکاهد. آغاز پریود های ماهیانه نشانه بالغ شدن دخترها است،  یعنی آنان به لحاظ جسمانی توانایی باروری و صاحب فرزندشدن را پیدا می کنند. پس باید شاد باشند و این رویداد را با ارزش بدانند. تردیدی نیست که پریودهای ماهیانه بخشی منظم از زندگی دخترها (و البته خانم ها) است و باید برای آن اهمیت قائل شد؛  زیرا که نشانه کارکرد صحیح اندام های درونی بدن است. این موضوع که برخی دخترها برداشت های متناقض و گاه منفی درباره پریودهای ماهیانه خود دارند،  ناشی از باورها و تفکرات قدیمی است؛  زیرا در گذشته زمانی که خانمی پریود می شد، یک هفته او را از جمع خانواده و دوستان کنار می گذاشتند. برای دخترهای نوبالغ صحبت کردن با مادر،  خواهر و یا دوستی که چند سال بزرگ تر باشد، می تواند مفید و با ارزش باشد؛ زیرا احساس خواهد کرد که در جهان فردی متمایز از دیگران نیست. آنها هرچه بیشتر با اینگونه تجربه ها آشنا شوند، بهتر می فهمند که احساسات،  افکار و عواطف آنها می تواند تا چه حد شبیه به یکدیگر باشد.