Intra Uterine Insemination به معنی تزریق اسپرم شسته شده به درون حفره ی رحم بوده و یکی از روشهای کمک باروری می باشد. این فرایند موجب افزایش احتمال تماس تخمک با اسپرم در محیط رحم شده و شانس وقوع بارداری را افزایش می دهد. IUI روش بسیار ساده ای است که کاربرد بسیار گسترده ای در درمان ناباروری یافته است.
شستشوی اسپرم یعنی چه؟
آماده سازی یا شستشوی اسپرم یک روش آزمایشگاهی است که در آن با استفاده از تکنیکهای خاص اسپرمهای متحرک و طبیعی از سایر اسپرمها جدا می شوند و برای درمانهای ناباروری مانند IUI و IVF استفاده می شود.
انجام عمل IUI در چه مواردی به بیمار پیشنهاد می گردد؟
این روش اولین خط درمان ناباروری پیش از انجام IVF می باشد که در موارد ذیل ممکن است به زوجین نابارور پیشنهاد گردد:
-
کم بودن تعداد اسپرم و یا کم تحرکی اسپرم ها
-
زیاد بودن تعداد اسپرم های غیر طبیعی
-
کم بودن حجم مایع منی
-
وجود آنتی اسپرم آنتی بادی (Anti sperm Antibodies) در مایع منی
-
وجود ترشحات کشنده اسپرم در دهانه رحم، کم بودن مخاط دهانه رحم و یا در مواقعی که موکوس سرویکس بسیار غلیظ است و اجازه عبور به اسپرم داده نمی شود. وجود مشکل در موکوس سرویکس را می توان در حین انجام تست (Post Coital Test – PCT) مشخص نمود.
-
اندومتریوز خفیف یا متوسط
-
عدم امکان انزال درون واژن توسط مرد در اثر ناتوانی جنسی ( ناتوانی در ایجاد و حفظ حالت نعوظ )، و یا اختلالات ساختمانی آلت تناسلی، فلج اندام تحتانی مرد یا وجود انزال پس رونده
-
وجود مشکلات مربوط به تخمک گذاری در زنان
-
واژینیسموس (انقباض غیرارادی عضلات واژن به نحوی که تماس جنسی را غیرممکن می سازد)
-
ناباروری با علل ناشناخته
نحوه ی انجام عمل IUI چگونه است؟
این روش نسبتا ساده و بدون درد است و تحت نظر پزشک، بدون بیهوشی انجام می شود. در این روش معمولا مایع منی به روش خاصی شسته شده و سپس اسپرم های شسته شده از طریق واژن با استفاده از یک لوله باریک (catheter) به داخل رحم زن ریخته می شود.
در این روش با هدفِ افزایش شانس بارداری، با مصرف داروهای تحریک کننده تخمدان، تعداد تخمک های آزاد شده در سیکل مربوطه را به دو یا چهار تخمک افزایش می دهند. به این منظور با دستور پزشک معالج داروهای محرک تخمدان باید دقیقا با دوز مناسب و در زمان مشخص مصرف گردد. پس از بررسی وضعیت تخمدانها به کمک سونوگرافی و مشاهده فولیکول و اطمینان از طبیعی بودن وضعیت، تزریق داروی کمک باروری (HCG) به منظور تحریک تخمک گذاری انجام می شود.
معمولا IUI حدود ۳۶ تا ۴۸ ساعت بعد از تزریق HCG انجام می شود. اما گاهی اوقات بنابر نظر پزشک و شرایط موجود برای افزایش میزان موفقیت، دوبار عمل IUI با فاصله یک روز، به طور متوالی انجام می گیرد.
با تعیین زمان دقیق انجام عمل IUI و اعلام آن به زوجین، مرد باید پس از ۵-۲ روز پرهیز از انجام مقاربت و خروج منی، صبح روز تعیین شده برای انجام عمل، نمونه ی اسپرم خود را به آزمایشگاه تحویل نماید. نمونه ی اسپرم باید به روش خودارضائی (استمناء) و یا استفاده از کاندوم های مخصوص فاقد مواد کُشنده ی اسپرم در ظرف استریل که توسط آزمایشگاه در اختیار مرد قرار می گیرد جمع آوری گردد. نمونه باید تازه بوده و حتی الامکان در محل آزمایشگاه تهیه شود. نمونه ی اسپرم در آزمایشگاه به روش شستشو با مواد خاص از مایع منی جدا شده و آماده ی تزریق می گردد.
سپس با استفاده از یک لوله ی پلاستیکی نازک به نام کاتتر، اسپرم ها بدرون رحم تزریق می گردند. پس از انجام IUI نیازی به بستری کردن بیمار وجود ندارد اما اکثر پزشکان ۳۰ الی ۶۰ دقیقه بیمار را روی تخت بی حرکت می خوابانند. بیمار نیازی به استراحت مطلق ندارد و می تواند کارهای عادی و روزمره ی خود را ادامه دهد. دو هفته پس از عمل IUI آزمایش تست بارداری انجام شده و نتیجه ی عمل مشخص می گردد.
میزان موفقیت عمل IUI چقدر می باشد؟
میزان موفقیت در IUI با توجه به عوامل موثر ذکر شده، بین ۶% تا ۲۶% در هر سیکل درمان می باشد. موفقیت این عمل به عوامل متعددی بستگی دارد. در مواردی که تعداد و کیفیت اسپرم های مرد مناسب باشد درصد موفقیت پس از استفاده از این روش بسیار بالاتر از افرادی است که به علت تعداد کم اسپرم ناچار به انجام این عمل می گردند. از طرفی بیماریهای زنان هم نقش مهمی در میزان موفقیت ایفا می نماید. سن زن و شرایط فیزیولوژیکی او در این زمینه نقش مؤثری دارد. بطور مثال اگر زن بیشتر از ۳۵ سال داشته باشد احتمال بارداری با این روش به طرز چشمگیری کاهش می یابد.
در صورت عدم موفقیت در درمان پس از انجام ۳ تا ۶ بار سیکل IUI ، از سایر روشهای درمان ناباروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا تزریق اسپرم به سیتوپلاسم تخمک در محیط آزمایشگاه (ICSI) استفاده می‌شود.
پی گیریهای لازم بعد ازانجام عمل IUI
۱- معمولا ۶ الی ۱۲ روز بعد از تخمک گذاری لانه گزینی جنین در هر قسمتی از رحم می تواند رخ دهد و لازم است ۲ هفته پس ازانجام IUI، تست حاملگی (βHCG) از طریق آزمایش خون انجام شود.
۲- در صورت مثبت بودن نتیجه تست، لازم است پس از ۴۸ ساعت، مجددا جهت انجام تست حاملگی اقدام نمود. این تست جهت بررسی روند افزایش هورمون بارداری (βHCG) انجام می شود.
توصیه های عمومی جهت افزایش موفقیت IUI
۱– انجام مقاربت جنسی بعد از IUI، شانس باروری را افزایش می دهد به شرط آنکه در هنگام IUI بیمار لکه بینی و یا خونریزی نداشته باشد که در این موارد مقاربت جنسی ۴۸ ساعت بعد از IUI انجام می شود.
۲- در صورت استفاده از داروهای شیاف مانند که معمولا پس از انجام IUI تجویز می شود باید از شنا کردن پس از IUI خودداری شود، در غیر اینصورت هیچگونه ممانعتی جهت شنا کردن وجود ندارد.
۳- بهتر است مصرف مکمل های بارداری مثل ویتامین ها، از روز بعد از IUI آغاز شود.
۴- داشتن رژیم غذایی خوب، تمرینات ورزشی، عدم استعمال دخانیات و الکل و کاهش مصرف کافئین در زنان موفقیت باروری را افزایش می دهد.
۵- در مردان داشتن رژیم غذایی سالم سرشار از آنتی اکسیدان (مثل سبزیجات و میوه ها)، مصرف مولتی ویتامین، نگه داشتن وزن در محدوده مناسب، انجام تمرینات ورزشی مرتب و مداوم، دوری از استرس (که با هورمونهای ضروری تولید کننده اسپرم تداخل ایجاد می کند)، اطمینان از عدم مسمومیت با فلزات سنگین، حشره کش ها و مواد شیمیائی موجود در حلالها که می تواند روی کیفیت و کمیت اسپرم ها تأثیر گذار باشد، روی میزان موفقیت IUI تاٌثیرگذار می باشد.
۶- عدم استعمال دخانیات در مردان، استعمال دخانیات با دو مکانیزم ذیل برروی اسپرم ها تأثیر می گذارد:
-
منجر به تغییر شکل اسپرم ها می شود و در نتیجه اختلالات مربوط به نفوذ اسپرم در تخمک ایجاد می شود .
-
باعث تخریب DNA اسپرم ها می شود. تخریب DNA منجر به ایجاد مشکلات جدی برای جنین می شود، (مثل عقب ماندگی های رشدی- ذهنی). مشخص شده است که حتی جویدن تنباکو هم سبب کاهش تعداد اسپرم و هم سبب اختلالات نعوظی در آلت تناسلی مرد می شود.
۷- خودداری مردان از استحمام با آب داغ و یا حمام داغ و یا حتی پوشیدن لباسهای تنگ که منجر به محدودیت در جریان گردش خون در بیضه ها می شود ودر نتیجه سلامت اسپرم ها را تحت تاٌثیر قرار می دهد.
۸- مصرف بعضی از آنتی بیوتیک ها می تواند بروی کیفیت اسپرم ها تاٌثیر بگذارد، بنابراین باید با پزشک متخصص ناباروری در مورد عدم مصرف این آنتی بیوتیک ها از چند هفته قبل از انجام IUI مشورت شود.