زمان طبیعی شروع بلوغ در دخترها از حدود ۹ تا حدود ۱۳٫۵سالگی است. اگر دختری در سن كمتر از ۸ سال با علائم اولیه بلوغ مواجه شود، معمولاً می گویند كه دچار بلوغ زودرس شده است. و اگر بعد از ۱۳٫۵ سالگی علائم بلوغ را در خود ببیند نیز معمولاً می گویند كه دچار بلوغ دیررس شده است.
اگرچه هنوز شواهد قطعی درباره تأثیر مستقیم مواد غذایی بر ابتلا به بلوغ زودرس وجود ندارد اما بلوغ زودرس می تواند علاوه بر ایجاد اختلال در رشد قدی، مشكلات روانی هم برای بچه ها در پی داشته باشد. زمانی كه هنوز كودكان ما به بلوغ روانی نرسیده باشند و از نظر قدرت تفكر، تعقل و تصمیم گیری، رشد كافی نكرده باشند و علائم بلوغ زودرس در آنها ظاهر شود، با معضلات روانی و مشكلات خلقی فراوانی مواجه خواهندشد. از این رو، اگر علائم اولیه بلوغ زودرس را در فرزندتان دیدید، حتماً باید او را نزد پزشك ببرید تا بتواند دلیل این بیماری را تشخیص دهد و با راه های علمی، جلوی ابتلا به بلوغ زودرس را بگیرد. این علائم در دختران به صورت تغییرات خلقی و جوانه زدن پستان ها خود را نشان می دهد.
تغییرات دخترها در سن بلوغ
دخترها ممکن است اوایل نه سالگی بلوغ را آغاز کنند و این می تواند آزار دهنده باشد، زیرا ممکن است احساس تنهایی داشته باشد یا احساسی شبیه اینکه وقتی در مدرسه از کلاسی به کلاس دیگر می روند همه چشم ها به او خیره می شوند.
برای دخترها عادت ماهیانه یا قاعدگی ، نشانه به بلوغ رسیدن آن ها است. این نشانه ای طبیعی است که در تمام دخترهای سالم رخ می دهد. عادت ماهیانه باعث می شود که بدانید سیستم تولید مثل عملکرد طبیعی دارد. دخترها اغلب تغییرات زیر را تجربه می کنند:
-
فوران رشد حدود یازده سالگی
-
بزرگ تر شدن سینه ها در حدود یازده سالگی
-
گردتر یا پهن تر شدن باسن و باریک تر شدن کمر
-
آغاز عادت ماهیانه در حدود سیزده سالگی، گاهی اوقات زودتر و گاهی دیرتر یا تخلیه نامنظم و ناهماهنگ واژنی که بعدا منظم و هماهنگ می شود.
بلوغ زودرس:
شروع شدن پروسه بلوغ زود تر از زمان نرمالش، بلوغ زودرس نامیده می شود. در دختران ۵ برابر بیشتر از پسران است. در سه چهارم موارد علت آن مشخص نمی شود. امروزه این اختلال شایع است. در مورد سن بلوغ زودرس کمی اختلاف نظر وجود دارد که این اختلاف عقیده به علت متفاوت بودن شرایط جغرافیایی، ژنتیک، تغذیه و عوامل دیگر می باشد. بیشترین توافق برای بلوغ زودرس سن کمتر از ۸ سال می باشد. دخترانی که بلوغ زودرس دارند از نظر اخلاقی تهاجمی تر از دختران با بلوغ طبیعی هستند. مفاسد اجتماعی از جمله اعتیاد، رفتارهای ضد اجتماعی و آزار دادن والدین در این افراد بیشتر است. آرزو ها و امیدهای متفاوتی دارند و افسردگی و مشکلات در مدرسه از جمله گرفتن نمرات کم در این افراد زیاد تر است.
علت وعلائم و نشانه های بلوغ زودرس در دختران
علائم بلوغ دختران که شامل بزرگ شدن پستان‌ها، روییدن مو در اطراف عضو تناسلی و زیر بغل، ایجاد قاعدگی و رشد اعضای تناسلی داخلی و خارجی می‌باشد، گاهی اوقات به ندرت در سنین کم نیز ممکن است ظاهر شوند. در نتیجه دختران بسیار کوچک نیز به طور غیر طبیعی و استثنایی قاعده شده و آماده برای باردار شدن شوند.
علت اصلی برای به وجود آمدن بلوغ زودرس اختلال در عمل تخمدان‌ها و ترشح زودرس هورمون‌های تناسلی است، به این ترتیب که به علت پیدایش غده‌های تخمدانی، تخمدان‌ها شروع به ترشح هورمون به مقدار زیاد می‌کنند و این هورمون‌ها باعث می‌شوند که تمام تغییراتی را که در بالا بیان کردیم به طور زودرس ایجاد شوند.
باید دانست که این دختران کوچک بر خلاف طبیعت، علاوه بر این که قاعدگی در آنها بروز می‌کند، توانایی باروری نیز دارند و می‌توانند حامله شوند.
خوردن غذاهای کنسروی به علت داشتن مواد نگهدارنده و استفاده زیاد از لوسیون و مواد آرایشی و عطرها و شامپوها که حاوی مواد شیمیایی مثل فنول و فیتو استروژن و غیره باشند و همچنین استفاده از تولیداتی که مواد نگهدارنده دارند می توانند با هورمون های بدن تداخل کنند و در ایجاد بلوغ زودرس موثر باشند. بلوغ زودرس می تواند اثرات معکوس روی سلامتی داشته باشد. مثلاً ممکن است باعث دیابت و سایر بیماری ها در سال های بعدی زندگی شود. تحقیقات نشان داده است که استرس زیاد در ایجاد بلوغ زودرس موثر است. توکسین های محیطی نیز بی تاثیر نمی باشند.
تشخیص و درمان:
در معاینه فیزیکی فرد، علائم بلوغ (رشد سینه ها، رویش موهای عانه و …) دیده می شود. لازم به ذکر است که ممکن است نشانه های بلوغ با هم و به ترتیب اتفاق نیفتد و مثلاً ممکن است رشد مو های عانه اولین علامت باشد در صورتیکه هنوز رشد سینه ها وجود ندارد. در مرحله بعدی کارهای پاراکلینیک شامل رادیوگرافی از مچ دست برای تعیین سن استخوانی و آزمایشات هورمون های تیروئید و تخمدان و فوق کلیه و غیره می باشد. MRI و CT برای بررسی مغز جهت رد کردن تومورهای مغزی انجام می شود. در صورتیکه توموری تشخیص داده شود، عمل جراحی ضرورت دارد. در غیر این صورت با درمان دارویی، هورمون های سکسی را کاهش داده که به دنبال آن علائم بلوغ به تاخیر می افتد. در بلوغ زودرس چون رشد استخوانی به سرعت صورت می گیرد، ممکن است باعث کوتاهی قد شود که می تواند با درمان دارویی این
رشد استخوانی را متعادل کرد. اطمینان دادن به بیمار و داشتن صداقت بهترین روش است. باید والدین حمایت کافی از دختر خود بنمایند و اعتماد به نفس او را زیادتر کنند و توجه او را به رشد سریع جنسی کم کنند.
بلوغ دیررس:
بلوغ دیررس دختران وقتی است که شروع اولین علامت بلوغ یعنی رشد سینه ها از سن ۱۴ سالگی بگذرد. بیماری های مزمن مثل دیابت و بیماری فیبروسیستیک باعث بلوغ دیررس می شود. ژنتیک، مشکلات هیپوفیز، تیروئید، تخمدان، سوء تغذیه از علت های دیگر بلوغ دیررس است. دخترانی که ورزش سنگین دارند و بدن بسیار لاغر دارند، در معرض بلوغ دیررس هستند. مصرف دارو (به خصوص ماری جوانا) و استرس زیاد باعث بلوغ دیررس می شود. درمان مانند بلوغ زودرس با درمان دارویی و در صورت لزوم جراحی است.
حمایت روانی والدین از فرزند در هر دو مورد بلوغ زودرس و دیررس نقش موثری در درمان دارد.
علت و دلایل بلوغ دیررس در دختران
گاهی اوقات علائم بلوغ در دختران به تعویق می‌افتد و آنها ممکن است در سن ۱۸ سالگی یا بالاتر قاعده شوند. علت تأخیر در شروع قاعدگی در این‌گونه دختران، کم کاری غده‌های ترشح کنندۀ داخلی بدن، کم کاری غده تیروئید می‌باشد. بدیهی است همراه با این نوع اختلال، عوارض و ناراحتی‌های دیگری نیز بروز می‌کند. لذا در این خصوص توصیه می‌شود که به پزشک مراجعه و کم‌کاری تیروئید را درمان کنند